A. G. I brag I mov, Z. R. Madaminova

Muzokara va muhokama uchun savollar 
1. Moiiyaviy menejmentning iqtisodiy mohiyatini tushuntirib 
bering. 
2. Moiiyaviy menejment tushunchasiga AQSh va G'arbiy 
Yevropa iqtisodchi olimlari bergan tariflar mohiyati nimadan 
iborat? 
21 

---

3. Moliyaviy menejment tushunchasiga MDH davlatlari 
olimlarining bergan tariflarining mohiyati va uni yuqoridagi guruh 
olimlarning qarashlari bilan farqlari nimadan iborat? 
4. Moliyaviy menejment funksiyasini necha guruhga bo'lish 
mumkin? 
5. Moliyaviy menejmentni rejalashtirish va kapitalni boshqarish 
funksiyasining mohiyatini tushuntirib bering. 
6. Moliyaviy menejmentning qanday nazariyalarini bilasiz? 
«Kapital strukturasi» nazariyasi, uning mohiyati va uni ishlab 
chiqqan olimlar baqida nimalarni bilasiz? 
22 

---

II BOB, TURLI TASHKILIY-HUQUQIY SHAKLDAGI 
KORXONALARDA MOLIYAVIY MENEJMENT 
XUSUSIYATLARI 
l-§. Korxonalarda moliyaviy menejmentning maqsad va 
vazifakri 
Moliyaviy menejmentning maqsadi, xo'jaiik subyektining 
maqsadlari va iqtisodiy strategiyalaridan kelib chiqadi. Boshqacha 
qilib aytganda, moliyaviy menejmentning maqsadi korxonaning 
maqsadlari bilan to'g'ri kelishi mumkin. Korxonaning uzoq mud-
datga belgilangan strategik maqsadlarini amalga oshirish va 
ularning xo'jalik-moliyaviy faoliyatini rivojlantirish, bankrotlikni va 
yirik moliyaviy yo'qotishlarni oldini olish, keskin raqobat muhitida 
bozorda o'z o'rniga va raqobatchilar orasida ma'lum ustunlikka ega 
bo'lish, harajatlarni optimallashtirish, ishlab chiqarish va sotish 
xajmini unga ta'sir etuvchi ichki va tashqi omillarni inobatga olgan 
holda bosqichma-bosqich oshirib borish hisobiga foydani ko'pay-
tirish va pirovardida korxonaning ta'sischilari, manfaatdor shaxslar 
va mulkdorlar daromadlarini ko'paytirish, moliyaviy menejment-
ning asosiy maqsadlarini ifodalaydi. 
Hozirgi kunda moliyaviy menejment maqsadlarining eng 
muhimlari qaysilar degan savolga, iqtisodchi olimlar tomonidan 
turli qarashlar mavjud. Ko'plab xorijiy adabiyotlarda korxonalarda 
moliyaviy menejmentning maqsadlarini quyidagi uch guruhga 
ajratiladi: 
- foydani maksimallashtirish va korxona egalarining moliyaviy 
talablarini qondirish; 
- moliyaviy barqarorlikni ta'minlash; 
- mahsulot va xizmatlar realizatsiyasini maksimallashtirish 
(ya'ni, korxonaning ishlab chiqarish va xizmat ko'rsatish xajmini 
oshirish). 
Kompaniyalarning o'z oldiga qo'yilgan maqsadlariga erishish 
ko'p jihatdan moliyaviy menejerni boshqaruv qarorlarini to'g'ri va 
23 

---

aniq qabul qili shiga bog'liqdir. Moiiyaviy menejer belgilangan 
maqsadlarga erishishda quyidagi asosiy yo'nalishlar bo'yicha 
oqilona boshqaruv qarorlarini qabul qilish kerak bo'ladi: 
• •• • • -
K o r x o n a l a r m d f i y a s i n i b o s h q a r i s h 
Operatsion qarorlar 
q a b u l
qiiish
! 
i 
Ayianina niablag' Iarni 
boshqarish ^ 
\ 
F o y d a v a x a r a j a t n i 
b o s h q a r i s h 
I 
Byudjetni tuzisb Щ Щ 
joriv faoli}alni '' 
rejalashtirish 
I in с-Шмоп i.aroiiar 
q a b u i q i l i s h j 
U z o q miidtfaffi 
a k t i v l a r n i b o s h q a r i s h
; 
Investitsion 
imkotiiyatlami baholash • 
v a i lash
i 
/ Kapital qo'yilma f 
Byudj etini ishlab t hiqisfi t 
Mphyaviy 
qarorlar qab.ui . 
qilish 
KaptUtitiinu i;;rkib 
va qiymatini 
aniqlash 
qilish 
Щ 
Qimmatli qog'ozlar 
missiyasi 
M o l i V a v i y 
nazorat 
1 Ш 
к
i 
s Trifestitsion p o f t M n i 
b o s h q a r i s h 
D i v i d e n t siyosa! 
Investitsion risltan8 
J' boshqarish ' 
. aviy risklarni 
boshqarish 
v »|i4 >ll ->1411 risk!! 
boshqarish 
2.1-rasm. Moiiyaviy menejmentning kompleks vazifalari 
- operatsion faoliyat (tahlil, rejalashtirish, bashoratlash va 
korxonaning moiiyaviy xolatini nazorat qilish); 
- moliyalashtirish - jalb qilingan va o'z mablag'lari manbalarini 
boshqarish (moiiyaviy qarorlar qabul qilish); 
24 

---

- investitsiyalar - investitsiya siyosati va aktivlarni boshqarish 
(investitsion qarorlar qabul qilish). 
Ushbu yo'nalishlarning xususiyatlaridan kelib chiqqan holda, 
qarorlar qabul qilishda aloxida kompleks vazifalar tizimi belgilab 
olinadi. Korxonalarda moliyaviy boshqaruvni tashkil etish jarayoni 
va uning vazifalari yoki boshqacha qilib aytganda, moliyaviy 
menejmentning kompleks vazifalarini, bizningcha quyidagicha 
tasniflash mumkin (2.1-rasm). 
Bozor qonuniyatlaridan kelib chiqqan holda korxonalar mulk-
chilik shakli va xo'jaiik faoliyatining turlari hamda iqtisodiy 
imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda o'zlarining uzoq muddatli 
strategiyalari va boshqaruv tizimini mustaqil holda belgilaydilar. 
Ushbu maqsadlarga erishishda korxonalar o'z oldiga aniq vazifa-
larni qo'yib oladi va belgilangan vazifalar ularning xususiyatlaridan 
kelib chiqqan holda turlicha bo'lishi mumkin. 
Ko'rinib turibdiki, korxonalarda moliyaviy menejmentning 
maqsad va vazifalari, bozor munosabatlari shakllanayotgan bugungi 
sharoitda ham, kelajakda ham korxonalar xo'jaiik faoliyatini uzluk-
siz ravishda yaxshilab va takomillashtirib borishi uchun iqtisodiy 
dastak sifatida muhim ahamiyat kasb etadi.