A. G. I brag I mov, Z. R. Madaminova

(ming so'm hisobida) 
8.5-jadval 
Hisobnin
g tarti
b son
i 
Almashtirishnin
g 
tarti
b son
i 
Hisob fonnulasi tarkibiga 
kiruvchi omiillar 
Natijaviy 
ko'rsatkich 
-operatsion 
foyda 
[lu-2u+3u] 
Oldingi 
hisobga 
nisbatan 
farq, 
(+,-) 
Hisobnin
g tarti
b son
i 
Almashtirishnin
g 
tarti
b son
i 
yalpi 
foyda 
davr 
xara-
jatlari 
asosiy 
faoliyatdan 
kelgan 
boshqa 
operatsion 
daromadlar 
Natijaviy 
ko'rsatkich 
-operatsion 
foyda 
[lu-2u+3u] 
Oldingi 
hisobga 
nisbatan 
farq, 
(+,-) 
A В 
1 
2 
3 
6 
7 
1 
-
376839 391704 
15912 
1047 
-
2 
1 
314989 391704 
15912 
60803 
+59756 
3 
2 
314989 436768 
15912 
105867 
+45064 
4 
3 
314989 436768 
138622 
16843 
-89024 
Omillar ba ansi:+15796 
Korxonaning soliq to'langunga qadar foydasi asosiy ishlab 
chiqarish va moiiyaviy faoliyatidan olinadigan natija, favqulodda 
faoliyatdan yoki holatlardan natijasi jamlangan holda joriy davr 
bo'yicha aniqlanadi. Soliq to'langunga qadar foyda davlatning va 
axborotdan foydalanuvchilarning e'tibor shartidagi asosiy qator hisob-
lanadi. Daromad va xarajatlar ularning yuzaga chiqish vaqti va o'rni 
bo'yicha yuritilgan holda yakuniy natija ushbu qoida asosida tuziladi. 
Soliq to'langunga qadar foyda umumxo'jalik faoliyatidan 
olingan foydaga favqulodda vaziyatlardan ko'rilgan foyda n: 
qo'shish yoki zarar bo'lsa ayirish yo'li bilan aniqlanadi. Favqulodda 
124 

---

foyda (zarar) bu - olinishi kutilmagan, xo'jaiik yurituvchi subyektlar 
faoliyatidan tashqaridagi holatlar oqibatida olingan (ko'rilgan) 
g'ayrioddiy xususiyatga ega foyda (zarar)dir. Bunga asosiy 
faoliyatdan olinadigan boshqa daromadlar (xarajatlar) kirmaydi. 
Tasodifiy foyda 3 ta mezon talabiga javob berishi kerak: 
1. Bir qancha yillar davomida qaytarilmasligi. 
2. Korxonaning boshqaruv holatlari yoki mulkdorlarning qabul 
qilgan boshqaruv qarorlariga bog'liq emasligi. 
3. Korxonaning odatdagi xo'jaiik faoliyatidan tashqari holatlar 
oqibatida yuzaga kelishi. 
Korxonalarni odatiy xo'jaiik faoliyatida shunday moddalar 
yuzaga kelishi mumkinki, ular faqat g'ayrioddiy yoki kutilmagan 
holatlar bo'lishi mumkin. Masalan, chet el valyutasi bo'yicha 
operatsiyalaridan ko'rilgan zarar kutilmagan zarar, lekin tasodifiy 
emas, zero valyuta kursining beqarorligi natijasida sodir bo'lgan 
zararlar oddiy zararlar qatoriga kiradi. 
Shunday moddalar ham borki, ularni favqulodda zararlar 
tarkibiga kiritish yoki kiritmaslik masalasi tashqi muhitga (ob -
havo, jo'g'rofik joylashish) bog'liq. Masalan, xo'jaiik yurituvchi 
subyekt sovuq bo'ladigan mintaqada joylashgan bo'lsa, u holda 
yerning qattiq sovuq bo'lishi natijasida hosilning nobud bo'lishi 
favqulodda hodisa emas. 
Biz quyidagi jadvalja «А» korhonada soliq to'langunga qadar 
foyda tahlilirh keltiramiz (2.6-jadval).