A. J. Tuychiyev Iqtisoiyot fanlari doktori, professor

 
10.3. Tahliliy amallardan mohiyatan qay tartibda foydalanishni tushunish. 
"Auditor tahliliy amallarni rejalashtirish va umumiy sharh bosqichlarini 
amalga oshirayotda qo’llashi kerak."Tahliliy amallar, shuningdek, mustaqil sinov 
uchun qo'llanilishi mumkin. Rejalashtirish bosqichida, tahliliy amallarni maqsadi 
xavf(risk) hududlarini ajratish va auditorning diqqat markazida auditorlik 
amallarning vaqti va ko'lamini aniqlash bo’lishidir. Umumiy sharh bosqichida, 
tahliliy amallarning maqsadi moliyaviy hisobotning umumiy ko’rinishini baholash 
va taqdim etilgan xulosalarning holisona bahosidan iborat. Ba’zi testlar sirtdan 
o’tkazib yuboradigan firibgarlik yoki xatolarni kamaytirib ko’rsatish kabi mavjud 
anglashilmovchiliklarni aniqlashda ham tahliliy amallarni qo’llash mumkin. 
Auditni testlashtirishning asosiy bosqichida tahliliy amallar risk darajasini 
pasaytirish maqsadida dalillarni olish uchun qo’llaniladi. 
10.4.Tahliliy sharh jarayoni va uning bosqichlari 
Rejalashtirish jarayoni, tahliliy amallarni bajarish va xulosa tahliliy sharh 
deyiladi. Tahliliy sharhda ishtirok etuvchi nazariy va amaliy, jarayon oldi fikr-
mulohazalar mavjud. 
Sharhning nazariy ko’rinishi to'rtta diagnostik jarayonlardan iborat: 
1. Ongli tassavvur 

---

220 
2. Farazlar negizi 
3. Axborotlar izlash 
4. Baholash farazlari 
Xususan, auditorlar dalillarni va tekshiruv farazlarini to'plash uchun 
ehtimollik bilan bog’liq sabablar farazini ilgari surishadi va oxir-oqibat qaysi faraz 
o’zgarish sababi ekanligini aniqlaydi. 
Bu yerda biz amaliy yondashuvni qo’llaymiz, ushbu to’rt bosqichdan iborat 
jarayon professional adabiyotlarda keng tarqalgan: 
■ birinchi bosqich- taxminlarni tartiblashtirish (taxminlar) 
■ ikkinchi bosqich- yozma taxminlar hajmini taqqoslash (identifikatsiya) 
■ uchinchi bosqich- tahminlar va qaydlar o’rtasidagi farqlarga izohlarni 
o’rganish (izlanish, tadqiqot) 
■ to’rtinchi bosqich- moliyaviy hisobot va tekshiruv natijalari bo’yicha qayd 
etilgan va taxmin qilingan summalar o’rtasidagi farqlar ta’sini baholash (baho).