A. J. Tuychiyev Iqtisoiyot fanlari doktori, professor

11.2. Auditorlik tanlashning maqsadi va tanlash bilan bog’liq risklar. 
Ichki nazoratni testlashda tanlashdan foydalanishdan maqsad ichki nazorat 
tizmi samarali ishlash yoki ishlamasligini aniqlash xisoblanadi. Agar ular samarali 
ishlamasa, 
auditor 
mustaqil 
protseduralarni 
konstruktsiyalayotganda 
boshqaruvning ichki vositalari muxokamasi haqida qaror qabul qilishda ko’rib 
chiqishi lozim. Schetlar saldosini testlashda tanlashning maqsadi bu schetlar 
saldosini buzib yozishlar sonini baholashdir. Agarda buzib ko’rsatishlar (xatolar) 
ko’p bo’lsa, auditor schetlar saldosini to’zatish imkoniyati bo’lishi uchun ular 
haqida bilishni istaydi. Biroq tanlashda hamisha ma’lum risklar bo’ladi. Masalan, 
auditor etarlicha miqdordagi elementlarni ko’rib chiqa olmas edi yoki tanlash jami 

---

231 
hajim uchun reprezentativ bo’la olmas edi. Shu tariqa, auditorlar ular 
tekshirayotganlar xaqidagi noto’g’ri xulosalar ehtimolini minimallashtiruvchi 
tanlab olishlarni kurib chiqishlari kerak. 
Tanlash birliklariga tekshiriladigan alohida elementlar kiritiladi. Tanlash 
birliklari umumiy to’plamni tashkil etadi. Umumiy to’plam auditor nazorat 
protseduralari samaradorligi yoki schetdagi buzib yozishlar kabi ayrim 
xususiyatlarni baholamokchi bo’lganida, schetlar saldosini tashkil etuvchi 
operatsiyalar yoki elementlar guruhidir. Tanlash birligiga daromadni tan olishga 
ta’lukli bo’lgan yil davomida sotilgan buyurtmalar bo’lishi mumkin edi. Auditor 
tanlashdan foydalanishda to’rtta kritik savolga javob berishi kerak. 
1.Qanday umumiy to’plam va tanlash birligi tekshirilmog’i zarur va qanday 
xususiyatlari tekshirilishi lozim (umumiy bosh to’plam) ? 
2.Auditorlik testlash uchun qancha element tanlab olinishi kerak(tanlab olish 
hajmi)? 
3.Tanlab olishga qanday elementlar kiritilishi lozim(tanlash) ? 
4. Tanlab olishga qarab umumiy to’plam xaqida qanday xulosalar qilish 
mumkin (baholash)?