A. J. Tuychiyev Iqtisoiyot fanlari doktori, professor

Kasbiy etika tushunchasi. 
Insonlarning mehnat faoliyatidagi o’zaro odob ahloq munosabatlarini kasbiy 
etika tartibga soladi. Jamiyatning normal darajada ishlab turishi va uning 
rivojlanishi turli xil moddiy ne’matlar va moddiy qadriyatlarning uzluksiz 
jarayonda yaratilishi sharoitida amalga oshirilishi mumkin. Ammo uning 
mavjudligi va rivojlanishi faqatgina huquqiy hamda iqtisodiy qonunlarga bog’liq 
emas. Asosiy o’rinni u yoki bu kasbiy faoliyat asosida quriladigan odob ahloq 
tamoyillari egallaydi.
Kasbiy etika — bu insonning o’z kasbi oldidagi majburiyati aloqadorlini 
aniqlab buruvchi odob ahloq normalari yig’indisi hisoblanadi.
Kasb bilan bog’liq bo’lgan odob ahloq har doim insonning boshqa shaxslar 
oldidagi yurish turishi, o’zini tutishi erkinligining cheklanganligi bilan bog’liqdir. 
U insonlarni u yoki bu kasbga tegishliligiga qarab birlashtiradi. Kasbga bilan 
bog’liq odob ahloqga bo’lgan talab faqatgina muayyan bir kasb egalariga tegishli 
bo’lib, boshqa kasb egalariga dahl qilmaydi. Bundan tashqari, ushbu talablar u 
yoki bu kasb egalarining o’ziga xos o’zaro munosabati hamda o’zaro aloqasini 
sababli barchaga ma’lumdir.
Misol uchun: 
Yapon ish etikasining umumiy qoidalari: uchrashuvlarga faqatgina tashrif 
qog’ozi bilan kelish, har doim o’z kompaniyasi va o’z takliflari haqida manbalarga 
ega bo’lish, kiyinish madaniyatida va tashqi ko’rinishda maxsus qoidalarga rioya 
qilish.  

---

70 
Kasbiy etika shuningdek, axloqiy o’zini tutish bilan ham bevosita bog’liq, 
lekin u xar bir kasbning ahloqiy xarakteristikasini ko’rib chiqqan holda juda tor 
doirani o’zida qamrab oladi. Kasb faqatgina normativ talablarga to’g’ri keluvchi 
saralash jarayoni kabi o’rin egallaydi.
 
Kasbiy etikaning doirasiga quyidagilar kiradi: 
 
Kasbiy majburiyat va uni yanada yaxshi shakllantirishga qaratilgan, 
shuningdek, xodimning shaxsiy axloqiy sifatlarini o’rnatish;
 
Kasb bilan bog’liq tarbiyaning o’ziga xos xususiyatlari.
Kasbiy etika mehnat jamoalarida mutaxassislarning o’zaro munosabatini 
o’rganadi, bundan tashqari, kasbiy jamoalarning munosabatini va ushbu kasb bilan 
bog’liq odob ahloqlilikning xususiyatlarini ko’rib chiqadi.
Kasbiy etika jamoa a’zolari o’rtasidagi o’zaro ahloqiy munosabatlarni 
o’rnatuvchi ahloq kodekslari orqali ifodalanadi.
Shunday qilib, kasbiy etika - bu: 
1) O’zining amalga oshiruvchi kasbiy faoliyati jihatidan maqbul deb 
hisoblanuvchi shaxslar o’rtasidagi o’zaro ahloqiy munosabatlarni aks ettiruvchi 
ahloq kodekslari xisoblanadi;
2) U yoki bu kasbning ijtimoiy va madaniy gumanitar nuqtai nazaridan 
mazkur kodekslarni tasdiqlash usullari xisoblanadi.