A. J. Tuychiyev Iqtisoiyot fanlari doktori, professor

Bo`lishi mumkin bo`lgan muhim kamchilik 
Yuqorida tasvirlangan vaziyatni quyidagi qo`shimcha faktlar bilan ko`rib 
chiqing. Tashkilot kompaniyaning bo`limlaridagi daromad hisob raqami menejeri 
yangi shartnomalarning murakkab namunalarining tanish daromad ta`minotini har 
hafta tartibida tasdiqlaydigan qo`shimcha jarayonni amalga kiritdi. Menejer 
hududiy buxgalteriya xodimi tasdiqlagan tanish daromad ta`minotini ko`rsatuvchi 
hujjatlarni tekshiradi. Menejer yana tanish daromad ta`minoti hisob tizimiga 
muvofiq kiritilganini tasdiqlash maqsadida tasdiqlash jarayonini qayta namoyish 
etadi. Menejment tomonidan qilingan bu nazorat tekshiruvi nazorat samarali 
boshqarilayotganini ko`rsatadi. Faqatgina bu faktlarga asoslangan holda, endilikda 
menejment kamchilik muhim kamchilikni anglatishini ko`rsatishi ehtimoli bor 
ekanligini , chunki daromad hisob raqami menejerining haftalik tasdiqlari tanish 
daromaddagi material noto`g`ri bayonotlarning aniqlash va oldini olish ehtimoli 
bo`lmish badal to`lash nazoratini keltirib chiqarganini tasdiqlaydi. Shuning uchun, 
nazorat kamchiligi audit qo`mitasiga xabar qilinishi kerak, lekin material 
kuchsizlik darajasiga ko`tarilishi lozim emas. 
 
Xulosa va kelgusi bosqichlar 
Tashkilotning ichki nazorat tizimi uning korporativ boshqaruvidagi muhim 
qismlaridan biri. Barcha tashkilotlar material noto`g`ri bayonotlardan ozod 
bo`lgan, ishonchli moliyaviy bayonotlar ishlab chiqishi uchun moliyaviy hisob 
berish ustida samarali ichki nazorat o`rnatishi joiz. Auditorlar o`z mijozlaridan 
moliyaviy hisob berish ustida samarali ichki nazoratni loyihalashtirish, amalga 
oshirish va ayni holda saqlanishini, va jamoatchilik mijozlaridan esa moliyaviy 
hisob berish ustida o`rnatilgan ichki nazoratning samaradorligini baholash va u 
haqida oshkora hisob berishini kutishi lozim. Amerika Qo`shma Shtatlarida, ichki 
nazorat samaradorligini baholash bo`yicha dastlabki mezon bu TKHTQning 
yangilangan Ichki nazorat – Intergratsiyalashgan Dasturi.