A. M. Mannonov n. A. Abdullayev r. R. Rashidov

Dyurand bitimi imzolanishidan oldin Afg'oniston hududi
M.Dyurand Hindistondagi 
Britaniya mulklari 
va amir 
Abdurahmon qo‘l ostidagi hududlami ajratish loyihasini ishlab 
chiqqan va ushbu loyiha asosida 1893-yil 12-noyabrda Kobul 
shahrida Afg‘oniston amiri Abdurahmon va Britaniya hukumati 
nomidan M.Dyurand o'rtasidabitim imzolangan. Britaniya hukumati 
garchi, amir Abdurahmon ushbu bitimni imzolashni xohlamagan 
bo‘lsa ham, afg‘on hukmdoriga kuchli harbiy va diplomatik bo- 
sim o ‘tkazadi hamda chorasiz qolgan Abdurahmon mazkur bitim­
ni imzolaydi. Hujjat Buyuk Britaniyaga tegishli Hindistondagi 
hududlar va Afg‘oniston o ‘rtasidagi 2640 kilometrga yaqin sun’iy 
chegara chiziqlarini belgilab bergan. Shartnomaning imzolanishida 
M.Dyurandning hissasi katta bo‘lganligi uchun shartnomada 
nazarda tutilgan chegara chiziqlari “Dyurand chizig‘i” deb ham 
yuritiladi hamda bugungi kundagi Afg‘oniston bilan Pokiston ham­
da Afg‘oniston bilan Hindiston o‘rtasidagi davlat chegaralarining 
o‘matilishi uchun asos bo‘lib xizmat qilgan. Keyinchalik “Dyurand

---

chizig‘i” 1905, 1919, 1921-yillarda ingliz-afg‘on shartnomasi bilan 
tasdiqlangan. Ammo ushbu chegarani afg‘on amiri Abdurahmondan 
keyingi hech bir hukmdor yoki rasmiy Kobul vakili tan olmagan. 
Xususan, 1949-yilda afg‘on oqsoqollarining yirik yig‘ilishi - Loyya 
Jirg‘ada Dyurand chizig‘i noqonuniy deb e ’lon qilingan edi61.
Dyurand bitimi imzolangandan s o ‘ng A fg ‘oniston hududi
Mazkur bitimda inglizlaming Hindistondagi mulklari va 0 ‘rta 
Osiyodagi rus mustamlakalari, aniqroq aytganda ruslaming Pomir 
tog‘laridagi bosib olgan yerlari o ‘rtasida bevosita chegara bo‘lishini 
ham oldini olishi ko‘zda tutilgan bo‘lib, Afg‘onistonning shimoliy- 
sharqidagi baland Tyan-shan tog‘larida joylashgan Vahan koridori 
bu borada o ‘ziga xos ajratib turuvchi hudud sifatida belgilab olindi. 
Uzunligi 350 kilometrdan ortiq va eni ba’zi joylarda 15 kilometmi,