A. M. Mannonov n. A. Abdullayev r. R. Rashidov
Туляганова Н.У. Афганский фактор в современных международных
Download 184 Kb. Pdf ko'rish
|
Afg\'oniston tarixi. Mannonov A.M, Abdullayev N.A, Rashidov R.R (1)
|
98
Туляганова Н.У. Афганский фактор в современных международных отношениях в Центральной Азии. - Т.: Фан, 2004. - С. 46. Shuningdek, Afg‘onistondagi boshboshdoqlik Eron uchun ham muayyan darajada foydali edi. Chunki bu holat shia oqimiga e’ti- qod qiluvchi hazoriylar tomonidan tashkil etilgan eronparast tashki- lotlaming muxtoriyatini ta’minlardi. Bu holat Afg‘onistondagi vazi- yatga rasmiy Tehronning ta’sirini saqlab qolish va “islom inqilobi”ni eksport qilishga imkoniyat yaratar edi. Xususan, Afg‘onistonda eronparast “Afg‘oniston islomiy birlik partiyasi” (Hezb-e vahdat-e eslomi-ye Afg‘oneston) qisqacha “Hezb-e Vahdat” partiyasiga man- sub hazoriylar 1992-yildan boshlab tog‘li Bomiyon viloyatini va mamlakat poytaxti Kobul hududining muayyan bir qismini nazorat qilib kelayotgan edi. Bu davrga kelib, rasmiy Islomobod Afg‘oniston orqali mintaqada yetakchilikni qo‘lga kiritishga astoydil harakat qila boshladi va bu yo‘lda har qanday qulay sharoitdan foydalanishga intildi. XX asr 90-yillari boshida Pokiston uchun Afg‘onistondagi fuqarolar urushi uning geosiyosiy ahvolining barcha ijobiy jihatla- rini yo‘qqa chiqardi. Pokiston G ‘arb davlatlarining Afg‘onistonni Sovetlar tomonidan bosib olinishiga qarshi tayanchi sifatida barcha afzalliklaridan foydalanib keldi. Ya’ni afg‘on mujohidlariga ko‘mak berish bahonasida Pokiston armiyasiga ham iqtisodiy va zamonaviy harbiy texnikaning yetkazib berilganligi va qo‘llab-quwatlanganligi Pokiston taraqqiyotida muhim omil bo‘ldi. Shuningdek, mujohid- larga va millionlab afg‘on qochoqlariga harbiy hamda moddiy yor- damning taqsimlanishi Islomobod nazoratida bo‘lganligi Pokiston uchun katta daromad manbayi edi. Pokiston Afg‘onistondagi urush davrida AQSHning strategik ittifoqchisi sifatidagi maqomi sababli o‘zining mintaqadagi azaliy dushmani - Hindiston bilan mavqei va harbiy qudratini tenglashtirib olgan edi. XX asr 90-yillari boshlaridan boshlab, Pokiston oldida mam lakat yaxlitligini saqlab qolish masalasi ham ko‘ndalang bo‘lib qoldi. Ma’lumki, 1893-yil Afg‘oniston va Buyuk Britaniya Hindis- toni o‘rtasida imzolangan shartnomaga ko‘ra, pushtunlar istiqomat qilib kelgan hududlar - “Dyurand chizig‘i” bilan ikki qismga bo‘lib qo'yilgan edi. Natijada Pokistonda pushtunlar Afg‘onistonga qara- ganda ko‘pchilikni tashkil etib qolgandi. Pushtunlar yashaydigan bu tun hududga da’vogar Afg‘oniston hukumati “Dyurand chizig‘i”ni liech qachon tan olmagan va shu sababli Pokiston doimo pushtun- larning birlashuviga yo‘l qo‘ymaslikka harakat qilib keldi. Shuningdek, Pokiston mujohidlaming Afg‘onistonni b o iib oli- shiga ham qarshi edi. Buning asosiy sababi esa Sovet Ittifoqi par- chalangach, Pokistonning Markaziy Osiyodagi mustaqil davlatlar bilan iqtisodiy hamkorlikni yo‘lga qo‘yish imkoniyatining yaratil- ganidadir. Bu davrda Markaziy Osiyoning mustaqil davlatlari o‘z yoqilg‘i-energetika resurslarini import qilish uchun yangi transport yo‘laklariga muhtojligi vaziyatida Pokiston ularga Hind okeani va Arabiston dengiziga chiqish imkoniyatini yaratishga tayyorligini ma’lum qildi. Buning uchun rasmiy Islomobod tomonidan Pokis ton va Markaziy Osiyo temir yo‘li tarmog‘ini yaratish rejasi hamda Pokistonga turkman nefti hamda gazini yetkazib berish uchun quvur o‘tkazish loyihasi qo‘llab-quvvatlana boshlandi". Mazkur rejalar muvaffaqiyatli amalga oshirilsa, rasmiy Islo mobod iqtisodiy va siyosiy jihatdan katta manfaat topishi muqarrar edi, chunki Hind okeaniga chiquvchi transport kommunikatsiyala- rining barchasi Pokiston hududidan o‘tganligi sababli rasmiy Is lomobod Markaziy Osiyoning barcha asosiy transport yo‘laklarining to‘liq “egasi”ga aylanardi. Shu bois, XX asr 90-yillarining birinchi yarmida parokanda holatga kelib qolgan Afg‘oniston “Pokiston or- zusi” yo‘lidagi yagona jiddiy to‘siq bo‘lib turardi. Download 184 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|