A. N. Sam adov I f. n., dotsent

Innovatsiyalarni bozorda joylashtirish va qayta joylash ti­
rish. Hali innovatsion m ahsulot ishlab chiqilm asdan turib, uning 
kim uchun m o‘ljallanishi, u qaysi an ’anaviy yoki yangi ehtiyojlarni 
qondirishi va qaysi m uam m olarni hal eta olishini aniqlab olish zarur. 
Bunday y o ‘naltirishda yangi m ahsulot (xizmat, texnologiya) ishlab 
chiqish to ‘g ‘ri joylashtirish va maqsadli bozorda siljitish uchun yax- 
shi boshlanish hisoblanadi.
Innovatsiyalarni joylashtirish innovatsiyalar bozorini segm ent­
lash va maqsadli segmentlarni tanlashning m antiqiy davom i hi­
soblanadi. Innovatsiyalarni joylashtirish ushbu segm ent iste'm olchi- 
larini mazkur tovar aynan ular uchun maxsus, ularning o ‘ziga xos 
ehtiyojlariga moslab yaratilgani va hozirgi paytda ushbu tovar ular 
uchun ideal ekanligiga ishontirishga y o ‘naltirilgan chora-tadbirlar 
m ajm uyini (reklama, PR va h.k.) ifodalaydi.
Tovarni m uvaffaqiyatli joylashtirish uchun kom paniya m aqsadli 
bozor segm entlarida raqobatchilar pozitsiyalarini, ularning tovarlari 
im ijini diqqat bilan o ‘rganish zarur. Shundan so ‘ng kom paniya jo y ­
lashtirish haqida m os keluvchi qaror qabul qilishi talab etiladi.
112

---

Q uyida tovarni joylashtirish b o ‘yicha eng tarqalgan yondashuvlar 
keltirilgan:
- innovatsion tovarning belgilangan ustunliklari negizidagi yon- 
dashuv. U shbu yondashuvni tanlashda tovar haqiqatda shunday 
ustunliklarga (juda o ‘ziga xos b o ‘lsa-da, ushbu segm ent iste ’m ol- 
chilari uchun m uhim b o ig a n ) ega b o ‘lishi zarur;
- yangi tovarning ilk xaridorlari b o ‘lgan iste’m olchilarning b elg i­
langan toifasi orqali yondashuv;
- tovarning m axsus (ushbu segm ent uchun) ehtiyojlam i qondirish 
im koniyatlari yoki undan ushbu segm ent foydalanuvchilari uchun 
dolzarb sanalgan m axsus foydalanish im koniyatlari negizidagi yo n ­
dashuv;
- tovar haqida iste’m olchilarda barqaror tasavvurlar shakllanti­
rish yordam idagi yondashuv.
R aqobat sharoitlarida o ‘z tovarini m ustahkam lashning eng sam a­
rali y o ‘llarini topadigan korxona g ‘olib b o ‘lib chiqadi.
Inno v atsiyalarni bozorda jo y lash tirish qadam lari bozorni tahlil 
qilish, ja lb etuvchan m aqsadli segm entlarni tanlashni o 'z ichiga 
o lad i.
1-qadam
- innovatsion m ahsulot bozori chegaralarini aniqlash.
2-qadam -
ushbu bozorga boshqa o ‘zining innovatsion m ahsulo- 
tini (xizm atini) yetkazib berishi m um kin b o lg a n la rn i aniqlash. Real 
raqobatchilarni tanlab olish, ularning kuchli va kuchsiz tom onlarini 
o ‘rganish, raqobatli ustunliklar (m asalan, ro ‘yxatga olingan patent- 
lar, nashrlar soni va m avzulari)ni aniqlash zarur.
3-qadam -
innovatsiyalar tavsifnom asini eng muhim raqobatchi- 
lam ing m ahsulotlari tavsifnom asi bilan taqqoslash.
4-qadam -
innovatsiyalarning potensial bozorini segm entlash.
5-qadam -
statistik usullar yordam ida yoki so ‘rov va kuzatuvlar 
vositasida xaridorlar salohiyatini baholash. X aridorlar xulq-atvori va 
istaklarini aniqlash (xarid haqida kim va qanday, qayerda va qachon 
qaror qabul qiladi).
113

---

6-qadam
- innovatsion m ahsulot xaridorlarning istaklariga qan­
chalik yaqin joylashganini aniqlash.
7-qadam
- innovatsion mahsulotni tijorat nuqtayi nazaridan 
am alga oshirish m um kinligini baholash.
8-qadam —
m arketing strategiyasini tanlash (sotuv m iqdori va 
maqsadli bozor bilan ishlash usuli haqida qaror: barcha segment- 
lar bilan birdaniga ishlash yoki ulardan tak lif etilayotgan raqobat­
li ustunlikka eng k o ‘proq m os keladigan birontasini afzal k o ‘rish, 
m aqsadli segm entning xarid qilinayotgan m ahsulot noyobligi va 
yangilik darajasiga nisbatan so'rovlari qanday).