A. S. Yuldashev, M. U. Tojiboyev
Download 0.9 Mb. Pdf ko'rish
|
2botanikresursshunoslikpdf
- Bu sahifa navigatsiya:
- Uchrash darajasi 1
- 10-mashg’ulot: Madaniy va yovvoyi xolda o’suvchi saponinli va smolali o’simliklar bilan tanishish. Mashg’ulotning maqsadi
|
Amaliy qism
9– topshiriq 1. Quyidagi bo’yoqbop zaharli o’simlik turlarini lug’at daftaringizga ko’chiring. 2. Ularning ichidan madaniy va yovvoyi xolda o’suvchi vakillarini ajrating. 3. O’zbekiston florasida eng keng tarqalgan vakillarini aniqlang va ularning botanik tavsifi, tarqalishi va zahiralari haqida yozma ma’lumot tayyorlang. 4. Amaliy mashg’ulotning hisobotini yozing. O’zbekiston florasi va boshqa floralar tarkibida uchraydigan bo’yoqbop o’simliklar ro’yhati 1. Rhamnus cathartica 2. Hypericum scubrum 3. Alnus glutinosa 4. Galium verum 5. G. mollugo 6. G. boreale 7. Echium italicum 8. Pinus silvestris 9. Padus avium 10. Vaccinium murtillis 11. V.uliginosum 12. Asperula tinctoria 13. Heracleum sibiricum 14. Crataegus sanguinea 15. Paris quadrifolia 16. Genista tinctoria 17. Fumaria officinalis 18. Solidago virgaurea 19. Salix pantandra 20. S. triandra 21. Urtica dioica 22. Potentilla anserine 23. P. erecta 24. Corylus avellana 25. Ranunculus acris 26. Juniperus communis 27. Anthemis tinctoria 28. Chaemaecytisus ruthenicus 29. Agrimonia eupatotiya 30. Serratula coronate 31. Barbarea arcuate 32. Populus nigra 33. P. tremula 34. Bidans tripartite 35. Chelidonium majus 36. Rumex confertus 37. Hieracium umbellatum 38. Betula pendula 39. Lysimachia vulgaris 40. Geranium pretense 41. Frangula alnus 42. Rubus caesius 43. Sorbus aucuparia 44. Polygonum bistorta 45. P. hydropiper 46. P. aviculare 47. Delphinium consolida 48. Salix caprea 49. S. alba 50. Geum urbanum 51. G.rivale 52. Lawsonia inermis 53. Juglans regia 54. J. mandshurica 55. Impatiens noli-tangere 56. I. parviflora 57. Crocus sativus 58. Curcuma longa 59. Carthamus tinctoria 60. Gardenia augusta 61. Capsicum annuum 62. Berberia vulgaris 40 Quyidagi jadvalni to’ldiring № Turning nomi Oilasi Hayotiy shakli Tarqalish mintaqasi Uchrash darajasi 1 2 3 4 5 10-mashg’ulot: Madaniy va yovvoyi xolda o’suvchi saponinli va smolali o’simliklar bilan tanishish. Mashg’ulotning maqsadi: O’zbekiston florasida tarqalgan yovvoyi xolda tarqalgan va madaniylashtirilgan saponinli va smolali o’simliklar bilan tanishish va ularning tavsifi, tarqalishi, ahamiyati, ekologiyasi va zahiralari haqida ma’lumotlarga ega bo’lish
Saponinli o’simliklarga asosan ildizlarida, kam miqdorda boshqa organlarida tabiiy glikozidlar – saponinlar saqlovchi va suvda chayqatilganda ko’pik hosil qiluvchi moddalar tutuvchi o’simliklar kiradi. Ular o’simlik hijayralarida erigan xolda uchraydi. Saponinlar o’simlik to’qimalarida kutikuladan keyingi qatorda joylashadi. Ular zamburug’ infeksiyalarida juda samarali. O’simliklarning issiqqonli hayvonlar tomonidan yeyilishiga qarshi o’simliklarni himoya qiladi. Sababi saponinlarning zaharliligi va ularning gemolitik faolligidir. Saponinlar suvda yaxshi eriydigan, neytral reaksiyaga ega, amorf xoldagi xidsiz kukun. Saponin eritmasi keskin aralashtirilganda sovun eritmasiga o’xshab ko’piklanadi. Ular texnika, qurilish va boshqa sohalarda keng qo’llaniladi. Ayniqsa ular to’qimachilikda, matolarni oqlash va yuvishda keng ishlatiladi. Ularning neytral reaksiyaga ega ekanligi matolarni bo’yashda qo’l keladi. Saponinlar o’zining gemolitik xususiyati sababli hayvonlar uchun zaharli ta’sir ko’rsatadi. Uning 1/50000 qismi ham gemolitik ta’sir qiladi. Ayniqsa, bu modda baliqlar va sovuqqonli hayvonlar uchun juda zaharli. Sababi jabralar faoliyatiga zarar qiladi. Undan tashqari saponinlar shilliq pardalarga kuchli ta’sirlaydi, nerv markazlarini falajlaydi. Saponinlar yopiq urug’li o’simliklarning 40 dan ortiq oilalarida mavjudligi aniqlangan. Ayniqsa, sapindoshlar, chinniguldoshlar, burchoqdoshlar, araliyadoshlar, ra’nodoshlar, loladoshlar oilasida ko’proq uchraydi. Saponinlar o’simliklarning turli organlarida 3-20% gacha miqdorda uchraydi. Download 0.9 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|