A sh. Shorustam ov, R. Y. Abdullayev

11.8-rasm . U c h xil signal belgili a v to b lo k ir o v k a n in g ishlash tartibi
193

---

interval! k a tta tczlik hiso b ig a 6 d a q i q a g a c h a k a m a y is h i m u m k in .
U s h b u tu rd a g i a v to b lo k ir o v k a d a t e z y u r a r y o i o v c h i p o y e z d la r ­
n in g t o r m o z l a b te z lik n i k a m a y tiris h i o 'c h i b - y o n i b tu r a d ig a n
sariq yoki b ir v a q td a y o n ib k o brin a d ig a n sariq va yashil rangli 
s v e to f o r d a n b o s h la n is h i kerak. S h u n d a g i n a p o y e z d sariq rangli 
sv cto fo rg a k ich ik te z lik d a y etib kelishi m u m k i n . T o ' r t xil belgili 
a v to b lo k ir o v k a d a yashil ra n g o l d i n d a k a m id a u c h b l o k - u c h a s tk a
b o 's h lig in i, b irg a lik d a y o n a d ig a n sariq va yashil r a n g ikki b lo k - 
u c h a s tk a b o 's h lig in i, sariq r a n g esa fa q at b ir b lo k - u c h a s tk a
b o 's h lig in i a n g la ta d i. B lo k - u c h a s t k a la r n i n g uzu n lig i m u o m a -
ladagi p o y e z d la r u z u n lig ig a q a r a b b i r m u n c h a q isq a b o 'lis h i 
m u m k i n .
A v to b lo k ir o v k a n in g y a n a b ir x u susiyati, b ir o r sv e to fo r n in g
c h i r o g 'i y o n m a y q o lg a n h o l l a r d a u n in g k o 'r in i s h i n i old in g i 
s v e to fo r g a u z a tis h id a d ir . H o z ir d a a v t o b l o k i r o v k a n i n g y a n a d a
t a k o m illa s h g a n va y u k s a k sifat b ila n ishlaydigan tu rlari y aratilib 
q o 'l l a n i l m o q d a .
Avtomatlashgan lokomotiv signallari
A v t o b l o k i r o v k a b i l a n j i h o z l a n g a n u c h a s t k a l a r d a h a r a k a t
xavfsizligi p o y e z d m a s h in is ti (h a y d o v c h is i) n in g o 't i s h s v e to fo - 
ridagi signal belg isin in g ta la b la rig a t e z k o r va a n iq rioya qilishiga 
b o g 'liq . A m m o k o 'r in is h q iy in b o 'l g a n t u m a n l i , q o r b o 'r o n l i ,
y o m g 'ir li, c h a n g - t o 'z o n l i , q u y u q o ' r m o n z o r va b o s h q a m u r a k ­
k a b s h a r o itla r d a m a s h in is t signal belgisini o ' z v a q tid a an g la y
o l m a y t a q i q l o v c h i s i g n a ln i o ' t i b k e tis h i m u m k i n . B u n d a y
no x u sh h o lla rn in g oldini olish va p o y e z d n i b o sh q a r ish n i yengil- 
lashtirish m a q s a d la r id a T F K talab larig a b i n o a n , b a r c h a t e m i r y o ‘1 
u c h a s tk a l a r i a v to b lo k ir o v k a g a q o ' s h i m c h a ra v is h d a a v t o m a t ­
la sh g a n lo k o m o ti v signallari (A L S ) tizim i b ila n j ih o z la n is h i 
kerak. A L S y o r d a m i d a y o 'l svetofori n in g belgilari p o y e z d lo k o - 
m o t iv i n i n g m a s h in is t k a b in a s id a (x o n a s id a ) o 'r n a t il g a n lo k o ­
m o tiv svetoforiga t o 'g 'r i d a n t o 'g 'r i uzatiladi. K o 'r ish qiyin b o ' l ­
g a n b u n d a y s h a r o itla r d a A L S m a s h in is tn in g p o y e z d n i ish o n c h li 
va xavfsiz b o s h q a r is h in i ta 'm i n l a y d i .
L o k o m o tiv la r d a A L S u s k u n a la r ig a q o 's h i m c h a a v t o t o 'x t a t -
g i c h l a r ( a v to s t o p ) h a m o 'r n a t i l i b , m a s h in is t y o p iq s v e to f o r
o l d id a p o y e z d n i to r m o z l a b t o 'x t a t i s h c h o r a la r in i o ' z v a q tid a
q o 'l l a m a s a , p o y e z d n i m a s h in is t ish tiro k isiz, a v t o m a t i k ravishda
194

---

t o lx t a t i s h i m k o n i n i b e r a d i . S ig n a l k o 'r s a t k i c h l a r i n i u z a tis h
usuli b o ‘y ic h a A L S ikki t u r d a q o i l a n i l a d i : b irin c h isi — u zluksiz 
ish la y d ig a n a v t o t o ‘x ta tg ic h li a v t o m a t l a s h g a n l o k o m o tiv signali; 
ikkinchisi — n u q ta li im p u ls b ilan ish la y d ig a n a v to to A ta tg ic h li 
a v t o m a t l a s h g a n l o k o m o tiv signali b o i i b , fa q at y a r im a v to m a t i k
b lo k irovkali u c h a s tk a l a r d a q o i l a n i l a d i .
11. 9 - r a s m d a u zluksiz ish la y d ig a n a v t o t o ‘xtatg ich li a v t o m a t ­
l a s h g a n l o k o m o t i v s i g n a l i n in g c h i z m a s i k o ‘r s a tilg a n b o i i b ,
u n d a p o y e z d y a q in la s h ib k e la y o tg a n o i i s h s v e to fo r in in g k o ‘r- 
s a tk ic h i l o k o m o ti v sv eto fo rig a relsli z a n jir la r orq a li u zatiladi. 
K e la y o tg a n p o y e z d g a o ld in d a g i s v e to f o r d a n relsli izlar orq a li 
k e la d ig a n o ‘z g a r u v c h a n kodli to k lo k o m o ti v n i n g q a b u l q ilu v c h i 
c h u l g ' a m l a r i d a