A sh. Shorustam ov, R. Y. Abdullayev

— reversiv (elektrli) tormozlash 
— e le k tr o v o z dvigatellari 
t o m o n i d a n i s h l a b c h i q a r i l a d i g a n e n e r g i y a n i k o n t a k t t a r -
m o q l a r i g a q a y t a r u v c h i
rekuperativ 
y o k i e n e r g i y a n i m a x s u s
q a r s h i l i k l a r o r q a l i s o ' n d i r u v c h i
reostatli 
b o 'l i s h i m u m k i n .
R e v e r s iv t o r m o z l a s h y u k p o y e z d l a r i n i n g s u r u n k a l i q iy a lik
b o 'y l a b h a r a k a tla n is h id a k e n g q o 'lla n ila d i;
— elektromagnit tormozlash 
e l e k t r o m a g n it u s k u n a l a r n in g
re ls g a t o r t i l i s h
p r i n s i p i g a a s o s l a n g a n b o ' l i b ,
e l e k t r l a s h g a n
t e z y u r a r y o 'l o v c h i p o y e z d la r id a asosiy t o r m o z vositasi h is o b la ­
n ad i va t o r m o z l a s h k u c h i g 'ild ir a k la r n in g relsga y o p ish ish ig a 
b o g 'liq b o 'l m a y d i .
P o y e z d l a r d a a s o s iy t o r m o z l a s h t u r i s if a tid a p n e v m a t i k
friksion t o r m o z l a s h q o 'lla n ila d i. A v t o t o r m o z tiz im in i siqilgan 
h a v o b ilan e le k tr o v o z la r d a m o t o r - k o m p r e s s o r va te p lo v o z la r d a
k o m p r e s s o r l a r t a 'm i n l a y d i . T o r m o z l a r n i z a r y a d k a q ilish va 
b o 's h a t i s h d a t e z k o r sa rfla n a d ig a n siqilgan h a v o zaxirasi b o sh
r e z e r v u a r ( s i g 'i m ) d a y ig 'ilad i. M a s h in is t k a b in a s id a
mashinist 
krani 
( p o y e z d n i n g b a r c h a t o r m o z l a r i n i b o s h q a r i s h u c h u n )
h a m d a l o k o m o tiv t o r m o z i n i a l o h i d a b o s h q a r is h u c h u n
yordam­
chi kran 
o 'r n a t i l g a n b o 'la d i.
174

---

K o m p r c s s o r b o s h re z e r v u a r b ila n o ‘tk a z u v c h i q u v u r o r ­
q a l i , b o s h r e z e r v u a r m a s h i n i s t k r a n i b i l a n t a ' m i n l o v c h i
m a g istra l o rq a li b o g l a n g a n . M a s h i n i s t k r a n i d a n h a v o o ' t k a -
z u v c h i m a g is tra l t a r m o q l a n i b , p o y e z d ta rk ib i m a g is tr a li bilan
e g i lu v c h a n d a s t a k l a r ( г и б к и й р у к а в ) y o r d a m i d a u la n a d i va 
y a g o n a t o r m o z t i z i m i n i ta sh k il e ta d i. M a g is tra l h a v o o ‘tk a z is h
ti z i m i n i a jr a tis h u c h u n h a r b i r l o k o m o ti v va v a g o n d a oxirgi 
y o p q i c h k r a n l a r b o i a d i .
H a r b i r h a r a k a t l a n u v c h i b i r l i k d a
( l o k o m o t i v v a v a g o n l a r d a ) t o r m o z l a s h n i b a ja r u v c h i u s k u n a ­
la r o ' r n a t i l g a n b o 'l i b , u l a r q u y i d a g i l a r d a n t a r k ib to p a d i : h a v o
ta q s i m l a g i c h l a r , t o r m o z s ilin d r la r i, z a x ir a r e z e r v u a r l a r , t o r ­
m o z k o l o d k a l i r i c h a g l i u z a t m a l a r v a v a g o n l a r a r o u l a g i c h
d a s t a k l a r .
H a v o ta q s im la g ic h m ag istral t a r m o q d a n k e la d ig a n siqilgan 
h a v o n i za x ira re zerv u ari va t o r m o z silin d rla ri o ra s id a ta q s im la s h
u c h u n x iz m a t qilad i. T o r m o z silindri siqilgan h a v o b o s im in i 
t o r m o z k o lo d k a la r ig a silin d r p o r s h e n i, to rtis h tiz im i va ric h a g - 
lar o rq a li o 't k a z is h u c h u n x iz m a t qiladi.
P n e v m a t i k t o r m o z l a r a v t o m a t i k b o 'l i s h i va b o 'l m a s l i g i
m u m k i n . B a r c h a l o k o m o t i v l a r , y o 'l o v c h i va y u k v a g o n la r i 
a v t o m a t i k v a q o ' l t o r m o z l a r i b i l a n j i h o z l a n a d i .
H a r a k a t
ta r k i b i n i n g avtom atik torm ozlari p o y e z d n i t e z k o r t o r m o z l a s h d a
t o r m o z y o 'li u z u n lig id a n k a tta b o 'l m a g a n m a s o f a d a t o 'x t a t u v c h i
h a v o b o s im in i t a ’m in la s h i kerak.