A. V. Umarov, G’. I. Muxamedov, X. O. Qo’chqorov // Polimerli kompozit materiallar fizikasi

ulushiga bog’lanishi. Tekis bog’lanish chekli o’lchamdagi panjaraga mos 
keladi. Pog’onali o’zgarishi cheksiz katta panjaraga mos keladi. 
Elektr o‘tkazuvchan to‘ldiruvchi kiritilgan hol uchun namu-
nani yuqori va past qismini bog‘lovchi o‘tkazuvchan zarralar zan-
jiri yuzaga kelmagunga qadar izolyator material bo‘lib turaveradi. 
Agar qora kvadratlarni molekula sifatida qarasak, unda butun 
sistemadan o‘tadigan molekulalar zanjiri hosil bo‘lishi, ya‘ni gel 
hosil bo‘lishiga mos keladi. 
Agar qora kvadratlar mikrodarzlar deyilsa, unda bunday 
darzlar zanjirini hosil bo‘lishi namunani buzilishiga olib keladi. 
Shunday 
qilib, 
perkolyatsiya 
nazariyasi 
sistema 
parametrlaridan biri sekin asta o‘zgarishi bilan (biror narsani 
konsentratsiyasi) sistema xossasi sakrab o‘zgaradigan turli 
tabiatga ega bo‘lgan jarayonlarni ifodalash imkonini beradi. 
Shunday 
sodda 
model 
masalan, 
paramagnetiklarni–
ferromagnetikka fazaviy o‘tishini, epidemiyalarni tarqalish 
jarayonini, o‘rmon yong‘ini kabi turli jarayonlarni yetarlicha 
ifodalashga qodir ekan. 
Oqim nazariyasining asosiy masalasi tahlil etilayotgan mu-
hitni fizik va geometrik xarakteristikalarini o‘zaro mos holdagi 
bog‘lanishini aniqlashdan iborat. Sodda va shu bilan birga eng 
ko‘p o‘rganilgani tartibli panjaralarga asoslangan tuzilmalardir. 
Bular uchun odatda tugunlar masalasi va bog‘lar masalasi ko‘rib 
o‘tiladi. Ular tasodifiy holda tanlangan panjara tugunlaridan 
ma‘lum ulushdagi (5.3-rasm) tugun olib tashlangandagi (ular 

---

172 
bilan birga bog‘lar ham) panjarani fizik xossalarini ko‘rib 
chiqayotganda yuzaga keladi (aniqlik uchun elektr o‘tkazuv-
chanlik xossasini aytaylik). Yoki bo‘lmasa, tasodifiy tanlangan 
bog‘lar ulushini olib tashlash. Bog‘lar masalasida asosan qanday 
ulushdagi bog‘ni olib tashlash (kesib qo‘yish) kerakki, to‘r ikki 
qismga bo‘linib ketsin degan savolga javob topish kerak.