Abdujalil razzaqov olamhaqida xususiy

A B D U JA L IL R A Z Z A Q O V
O L A M H A Q ID A X U S U S IY FALSAFA
o ‘xshaydi. V ijudi vojib abadiy b o ‘lgani u chun, V ujudi m avjud ham 
abadiydir. M an b aa lard a bu tafakkurga yangicha y ondoshuv sifatida talqin 
qilinadi[ 2 ].
A y tilg an larg a biz qosbim cha qilishim iz m um kinki, V ujudi vojib va 
V ujudi m u m k in o ‘rtasidagi m unosabatlarni falsafadagi m iqdor va sifat 
o ‘zg arish larig a o ‘xshatish m umkin: B orliqlar hodisalarning m iqdor 
k o ‘rsatgichini belgilasa, B orlik sifatini belgilaydi. M iqdor o ‘zgarishi sifat 
o 'z g a rish ig a o lib kelishini shu tariqa tushuntirish m um kin.
B iz V ujudi vojib va Vujudi m um kin tushunchalari haqidagi bu yerda 
bayon q ilin g an m a ’lum otlar bilan tanishib chiqib xulosaga keldikki, biz 
tayyorlab taqdim etgan va “Olam haqida x ususiy falsafa” nom li 
m aqolalarim izdan jo y olgan B orliq va B orlik tushunchalarining aksariyat 
xususiyatlari Forobiy ta 'rific h a “Vujudi v o jib ” va “V ujudi m um kin” 
tu sh u n ch alarig a berilgan xususiyatlari bilan h aqiqatda 
ham ohang. 
U larning ay nanligini qiyoslab o 'rg an ish uchun V ujudi vojib tushunchasi 
o 'rn ig a B orliq 
tushunchasini, V ujudi m avjud o ‘rniga B orlik atam asini 
o ‘rin alm ashtirib o 'rg a n ish kifoya. N atijada qiyoslanadigan tushuncha- 
larning aynanligini yaqqol ko'rinishi m um kin.
A lbatta. bu degani, bizning m aqola F o ro b iy ta'lim o tin i aynan 
takrorlaydi degani em as. M asalan, Forobiyda keltirilgan va 
B orliqlar 
uchun aytilgan um um iy xususiyatlari m os kelsada, unda O lam ningg tort 
asosiy tarkibiy qism larga egaligr haqidagi biz keltirgan fikrlar haqida 
u m um an s o ‘z borm aydi. T o 'g 'ri, Forobiy O lam b o rlig 'in i jam i 5 darajaga 
b o 'lib , tab aq alash g a harakat qilgan. B izningcha bunday fikr bugungi 
bilim larga m os kelm avdi.
V ujudi vojib va V ujudi m avjut o 'rtasidagi sabab-oqibat xususiyatlari, 
ular o 'z g a rish in in g bir-biriga m osligi va m utanosibligi, ularning tabiiy 
q o nunivatlarga va m antiqqa asoslanishi, biz ta k lif qilgan B orliq va B orlik 
m unosabatiga to"la m os keladi.
B orliq va B orliklar xususiyatlariga k o 'ra x u ddi V ijudi bojib va 
B ujudi m um kin kabi bir tanganing ikki tarafi kabi xususiyatga ega va 
m ohiyatan bir b o 'lg a n B orliqlardir. U ning bir tom oni barcha B orliqlarning 
m uqim , o 'z g a rm a s jih atla rin i ifodalasa. ikkinchi tom oni Borliklarning' 
o 'zg a ru v ch an lik , vaqtinchalik jihatlarini ifodalavdi.
~
42
~

---