Abdulla qodiriy nomidagi jizzax

interiorizatsiya, avtomatizatsiya va eksteriorizatsiya ham kuzatiladi. 
SHunday qilib, tashqi faoliyatdan tashqari ichki, aqliy faoliyatni ham 
ajratish mumkin. Bunday faoliyatning vazifalari nimalardan iborat? 
Avvalambor, bu vazifalar ichki harakatlarning tashqi harakatlarni 
tayyorlashidan iborat. Ular zarur harakatni tezda tanlab olishga imkon yaratib, 
inson kuchini tejashga, shuningdek, qo‘pol xatoliklarga yo‘l qo‘ymaslikka 
yordam beradilar. Masalan, odam kitob javonlarini devorga qoqib qo‘yish 
uchun joyni mo‘ljallaydi. Bir yo‘lni tanlab olib, baholaydi, so‘ngra undan voz 
kechib, ikkinchisiga, uchinchisiga o‘tadi, nihoyat, o‘ziga mos va qulay 
holatda to‘xtaladi. Garchi bu vaqt ichida bir marta ham «barmog‘ini
qimirlatib» qo‘ymaydi, ya’ni, biror bir amaliy harakatni amalga oshirmaydi. 
Harakatlarni miyada «aylantirib chiqish» ularni oldindan o‘ylab olishga 
kiradi. Qanday harakat qilishni o‘ylayotgan inson qanday yo‘l tutadi? 
Qandaydir harakatning ro‘yobga chiqqanligini tasavvur qilib, uning 
oqibatlarini ko‘rib chiqadi. Ularga qarab, o‘zining holatiga mos keladigan 
harakatni tanlaydi. YOki boshqa misol, ko‘p hollarda inson qandaydir 
quvonchli hodisani kutganida, vaqtdan o‘zib, o‘sha hodisani bo‘lib o‘tganday 
tasavvur qiladi. Natijada o‘zini yuzida baxtli tabassum bilan o‘tirganini 
ko‘radi. Bu misollar insonning ichki faoliyatiga misol bo‘la oladi. U o‘zining 
ikki asosiy xususiyati bilan farqlanadi. Birinchidan, ichki faoliyat tashqi 
faoliyat kabi tuzilishga ega, ular bir-biridan faqat codir bo‘lish shakli bilan 
tafovutlanadi. Bu ikki faoliyat motivlar yordamida uyg‘otilishini, hissiy 
kechinmalar bilan birga kuzatilishini, o‘zining muolajaviy texnik tarkibi 
mavjudligini bildiradi. Ichki faoliyatning tashqi faoliyatdan farqi harakatlar 
real jismlar bilan emas, ularning xayoliy tasviri bilan amalga oshirilishidan, 
real mahsulot o‘rniga g‘oyaviy natija hosil bo‘lishidan iborat. Ikkinchidan, 
ichki faoliyat tashqi faoliyatdan mos harakatlarning ichki holatga o‘tkazilish 
yo‘li bilan paydo bo‘lgan. Biror-bir harakatni samarali ravishda fikran amalga 
oshirish uchun uni avvalo amaliyotda o‘zlashtirib olib, real natija olish lozim. 
Masalan, shaxmat o‘yinida donalarning yurishi o‘zlashtirilib, ularning 
oqibatlari idrok etilgandan keyingina shaxmat yurishini o‘ylab olish 
imkoniyati tug‘iladi. 
SHuni ta’kidlab o‘tish lozimki, faoliyat nazariyasining mualliflari ichki 
faoliyat tushunchasi orqali ong va psixik jarayonlar tahlili muammosi bilan 
to‘qnashdilar. Faoliyat nazariyasi mualliflarining fikriga ko‘ra, psixik 
jarayonlar faoliyat nuqtai nazaridan tahlil qilinishi mumkin, chunki istalgan 
psixik jarayon o‘z vazifalari va muolajaviy-texnik tuzilishiga ega bo‘lib, 

---

216