Abdullayev sayfulla fayzullayevich azimov sanjar samadovich avezov sherali naimovich

Tashqi tabaqalashtirish atamasi esa o‗quvchilarning individual xususiyatlarini 
hisobga olib ta‘lim jarayonini tashkil qilish uchun ularni maxsus tabaqalashgan o‗quv 
guruhlariga birlashtirib o‗qitishni anglatadi. 
―Moyillik‖ deganda o‘quvchining tanlayotgan sohasiga munosabatini 
o‘zgarmasligi, aniq amaliy faoliyatga intilishi (―kuchini sinab ko‘rish‖) 
tushuniladi. O‘quvchi o‘z tashabbusi bilan o‘quv faoliyatiga sinfdan tashqari 
ishlarga hammadan ko‘ra ko‘proq qiziqib shugullanayotganligiga qarab 
moyilliklariga qarab moyilliklari to‘grisida hukm chiqariladi. 
Professional (kasbiy) niyat deganda shaxsning aniq kasbni egallash va ma‘lumot 
olishga qat‘iy intilishlari tushuniladi.
Qobiliyat shahsning individual - psixologik xususiyati sifatida ta‘riflanib, 
ancha samarali mehnat faoliyatining sharti hisoblanadi. Faoliyat muvaffaqiyatli va 

---

186 
o‘ziga xos tarzda olib borilayotgan bo‘lsa, yangi bilim va ko‘nikmalar tez 
o‘zlashtirilayotgan bo‘lsa, qobiliyati bor ekan, deyiladi. Qobiliyat mehnat 
jarayonida shakllanib boradi. 
Ta‘limni tabaqalashtirish bilan bog‗liq yuqorida bayon qilinganlarni umumiy o‗rta 
maktabning o‗z ijtimoiy mohiyatiga ko‗ra yagonaligi bilan qanday birga qo‗shib olib borish 
mumkin, degan savol o‗z - o‗zidan tug‗ilishi mumkin. 
Shu bois ushbu savolni batafsilroq qaraymiz. Respublikamiz umumiy o‗rta 
maktabining yagonalik prinsipi asosida faoliyat ko‗rsatish: 
– barcha bolalar uchun maktabning baravarligi;
– xalq ta‘limi tizimining yagonaligi; barcha ta‘lim muassasalarining izchilligi; 
– o‗quv - tarbiya jarayonini tashkil etish prinsiplarining umumiyligini; 
– uning maqsad, vazifalarining yagonaligi;
– o‗quv reja, dasturlarning yagonaligini; 
– ijtimoiy, milliy va tabaqa kabi to‗siqlarning yo‗qligini; 
– maktabni bitiruvchilar huquqlarining bir xilligini ta‘minlaydi. 
O‗z - o‗zidan ravshanki, yuqorida ko‗rsatilgan shartlar bajarilganda ta‘limni 
tabaqalashtirish umumiy o‗rta maktabning yagonalik prinsipiga zid kelmaydi. 
Maktablarda ta‘lim jarayonining o‗zidagi va o‗qitish uslubidagi kamchiliklar 
oqibatida bilim berishda yuzaga kelgan nodemokratik hamda jamiyat uchun zararli 
muhit shunga olib keldiki, o‗quvchilarda mustaqil fikrlash rivojlanmay qolyapti, 
oqilona hayotiy bilimlarni qabul qilish uchun etarli tayyorgarlik yo‗q. Ularda 
o‗zlariga nisbatan ishonch shakllanmagan. 
Umumiy o‗rta ta‘lim maktablari o‗quvchilarni kasbga yo‗naltirish va 
ta‘limning amaliy yo‗nalganligini yetarli darajada bo‗lishini hamda 
shakllantirilishini ta‘minlashi lozim. 
Ta‘lim tizimidagi mavjud umumta‘lim va kasb - hunar dasturlari o‗rtasida 
uzviylik va vorislikni yo‗lga qo‗yish, maktab bitiruvchilarida kasbga yo‗naltirilgan 
psixik va mehnat faoliyati ko‗nikmalarini shakllantirish yigit va qizlarga o‗z 
qobiliyatlari, istaklari, ehtiyoj va intilishlariga monand kasb yo‗lini belgilab olishlari 
uchun ta‘limni tabaqalashtirib o‗qitishga ehtiyoj uyg‗otadi. 

---

187 
O‗quv jarayoni bilim darajasi o‗rtacha bo‗lgan o‗quvchilarga mo‗ljallangan 
bo‗lib, ta‘limda iqtidorli yoshlar bilan yakka tartibdagi o‗quv dasturlari bo‗yicha 
ishlash mexanizmlaridan oqilona foydalanish uchun O‗zbekiston Respublikasining 
«Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» va «Ta‘lim to‗g‗risida»gi qonunlariga tayanishi 
lozim.