Abdullayeva sarvinoz

Azad,qul leksemali bir misraning o’zida kelib ma’no jozibadorligini 
taminlamoqda. Bunda ozod leksemasi-“o’z erki, haq-huquqi o’z qo’lida 
bo’lgan,erkin, hur” (O’TIL.I.525-bet) ma’nosini anglatadi. Qul leksemasi 
esa “xususiy mulk, mol qatori olib-sotilgan, bus-butun xo’jayinga qaram 
bo’lgan, hech qanday haq-huquq va mol-mulkka ega bo’lmagan xizmatkor” 
”(O’TIL.II.615-bet) ma’nosiga ega. Bu ikki qarama-qarshi ma’noli leksema 
mazmundorlikni oshirish bilan birga kitobxonni o’ylashga, kengroq va 
chuqurroq fikrlashga chorlaydi.
Achig’li, to’dug’liqa qilma tapug’, 
Nekuka qilursan tapug’qa yapug. 
Tapin bir bayatqa tushi tinmadin, 
Bu tun, kunduzun bo’l achuqlug’ qapug’ 
*** 

---

62 
Och-u to’q kishiga yumush qilmagin, 
Yumush-la o’zingni uruntirmagin. 
Topin bir xudoga sira tinmayin, 
Tun-u kun eshiging yopiq tutmagin. 
(
www.ziyouz.com
 kutubxonasi ) 
Achig’li-Och, to’dug’li-to’q ,tun,kunduzun –kunso’zlari o’zaro zid ma’noga ega 
bo’lib leksik antonimiyani tashkil qilmoqda. 
Bunda achig’li-ochso’zi“qornida,medasida ovqat qolmagan ochiqib, ovqat tusab 
qolgan,ochiqqan ” (O’TIL.III.162-bet) ma’nosini, to’dug’li-to’q so’zi esa 
“ovqatga bo’lgan talabini qondirib, to’yib ovqatlangan, ovqat yeb 
olgan”(O’TIL.II.257-bet) ma’nosini anglatadi. So’nggi misradagi tun, kun 
leksemalari ham o’zaro zidlanib, tun so’zi “sutkaning kun botishdan kun 
chiqqungacha,oqshomdan tong otargacha bo’lgan qismi ” (O’TIL.II.223-bet)ni, 
kun so’zi “sutkaning quyosh chiqishidan quyosh botguncha bo’lgan 
qismi”(O’TIL.I.405-bet) 
Qamug’ igka o’t ul, emi belgulug, 
Ul ig emlaguvchi qami belgulug. 
Ko’ngul arzu birla qali iglasa, 
Tilab bulsa o’nglur igi belgulug. 
*** 
Hamma dard uchun dori –darmonbo’lar, 
Bu dardni davolovchi luqmon bo’lar. 
Ko’ngil orzu dardiga bo’lsa duchor, 
Davo-orzu dilga eta ron bo’lar. 
(
www.ziyouz.com
 kutubxonasi ) 

---

63