Abduxalilov Abdulazizning "Ehtimollar va statistika"

MTH402 - Islamova Odila Abduraimovna
Abduxalilov Abdulazizning “Ehtimollar va statistika” fanidan 1-mustaqil ishi
Mavzu: Tovar, mahsulot va xizmatlarga boʻlgan talab funksiyasini qurish

Talab va taklif modeli, uning asosida narxlar shakllanadi, bir asrdan ko'proq vaqt davomida iqtisodiy nazariyaning o'zagi bo'lib kelgan. Shartlar ostida bo'lishiga qaramay zamonaviy usullar bozor iqtisodiyotini tartibga solish, muvozanat faqat bozor kuchlarining o'zaro ta'siri tufayli emas, balki davlatning faol iqtisodiy siyosati bilan ham erishiladi, bu model sodda va ishonchli tarzda turli xil iqtisodiy muammolarni tahlil qilish uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan aniq va bir ma'noli xulosalarga olib keladi. . U iqtisoddagi ayrim kuchlarni sodda tarzda tasvirlab beradi va shu bilan real hayotning muhim tomonlarini aks ettiradi.

Talab. Talab funktsiyalari. Talab qonuni
Bozor iqtisodiyoti sharoitida ehtiyojlar talab shaklida harakat qiladi. Bozor talabi - bu odamlarning ma'lum bir mahsulot yoki xizmatga bo'lgan ehtiyojini bilvosita aks ettirish.
Iqtisodiy darsliklarda talab funksiyasi haqida koʻp gapiriladi, lekin uni qanday olinganligi haqida gapirilmaydi. Shunday boʻlsada uni empirik maʼlumotlar boʻyicha baholash qiyin emas. Biznesni oltin qoidalaridan biri biror bir mahsulotga bo‘lgan talab bormi yo‘qligini bilish uchun buni iste’molchini o‘zidan so‘rash kerak. “Qandaydir tovar, mahsulot yoki xizmat turi uchun qancha mablagʻ bergan boʻlar ediz?” Aytaylik biror bir fan boʻyicha oʻquv darslik haqida gap ketsin. Soʻrovnoma oʻtqazilgan isteʼmolchilar maksimal berishlari mumkin boʻlgan mablagʻ miqdorlari quyidagicha boʻlsin: 40, 25, 30, 50, 35, 20, 50, 32, 15, 40, 20, 40, 45, 30, 50, 25, 35, 20, 35, 40 ming soʻm.
Olingan soʻrovnoma maʼlumotlari boʻyicha talabni bahoga nisbatan bogʻliqligi funksiyasini quramiz.

№ , i	Baho, pi	Ni	Talab, D(pi)	Foyda	Foyda	Foyda
1	2	3	4	5	6	7
1	15	1	20	100	0	-
2	20	3	19	190	95	-
3	25	2	16	240	160	0
4	30	2	14	280	210	70
5	32	1	12	264	204	84
6	35	3	11	275	220	110
7	40	4	8	240	200	120
8	45	1	4	140	120	80
9	50	3	3	120	105	75

Talabni bahoga nisbatan bogʻliqligi – bu 4-ustunni 2-ustunga bogʻliqligidir. Jadvalfagi bogʻliqlikni 9 ta nuqtasi boʻyicha talab egri chizigʻini eng kichik kvadratlar usulida yasaymiz.
Aytaylik bitta darslikni ishlab chiqarishdagi sarf-xarajat 10 ming soʻmni tashkil qilsin. Hozirgina talab funksiyasi topilgan bozorda ushbu darslikni qanday bahoda sotish lozim? Buning uchun har bir kitobdan olingan daromadni talab qilingan darsliklar soni ga koʻpaytiramiz. Natijada har bir darslik uchun baho 30 ming soʻm qilib belgilanganda
Chiziqli regressiya tenglamasi ni qurish uchun, noma’lum va parametrlar topish formulalari quyidagicha:
;
Juft chiziqli regressiyada determinatsiya koeffitsiyenti - juft chiziqli korryelyatsiya koeffitsiyenti kvadratiga teng.

Chiziqli juft korrelyatsiya koeffitsiyenti – y va x belgilar oʻrtasidagi chiziqli bogʻliqlik zichligi koʻrsatkichidir.

Bu yerda - faktorning oʻrtacha kvadratik chetlanishi,
- natijaning oʻrtacha kvadratik chetlanishi.
Maksimal daromadga erishilishi va u 280 ming soʻmni tashkil qilishini koʻramiz. Bunda 20 ta potensial isteʼmolchidan 14 tasi, yaʼni 70% kitob uchun pul toʻlash imkoniga ega boʻladi.