Abraziv materiallari va ulardan tayyorlangan asboblar reja: Umumiy tushunchalar

Donalar xolidagi abraziv materiallar 
 
Donadorlik 
nomerlari 
E
lak
d
ag
i 
d
o
n
al
ar
o
`t
ad
ig
an
tes
h
ik
n
in
g
n
o
m
in
a
l 
o
`l
ch
am
i, 
mk
Asosiy 
fraktsiya 
donasining 
o`lchami, 
mk 
Donadorlik 
nomerlari 
E
lak
d
ag
i 
d
o
n
al
ar
o
`t
ad
ig
an
tes
h
ik
n
in
g
n
o
m
in
a
l 
o
`l
ch
am
i, 
mk
Asosiy 
fraktsiya 
donasining 
o`lchami, 
mk 
G
O
ST
3
6
4
7
- 
5
9
ga
k
o
`ra
(0
.0
1
mm
) 
D
y
u
y
m
si
st
ema
si
d
a 
(mes
h
) 
G
O
ST
3
6
4
7
- 
5
9
ga
k
o
`ra
(0
.0
1
mm
) 
D
y
u
y
m
si
st
ema
si
d
a 
(mes
h
) 
3 
320 
40 
28-40 
32 
54 
400 
315-400 
4 
280 
50 
40-50 
40 
46 
500 
400-500 
5 
220 
63 
50-63 
50 
36 
630 
500-630 
6 
180 
80 
63-80 
63 
30 
800 
630-800 
8 
150 
100 
80-100 
80 
24 
1000 
800-1000 
10 
120 
125 
100-125 
100 
20 
1250 
1000-1250 
12 
100 
160 
125-160 
125 
16 
1600 
1250-1600 
16 
80 
200 
160-200 
160 
12 
2000 
1600-2000 
20 
70 
250 
200-250 
200 
10 
2500 
2000-2500 
25 
60 
315 
250-315 
3) 
nomerlari M5, M7, M10, M14, M20, M28, M40 bo`lgan 
mikroporoshoklar. 

---

Donadorlik donalar o`ta oladigan elaklarning bir pogon dyuymiga (25,4 mm ga ) 
to`g`ri keladigan teshiklar soni bilan ham aniqlanishi mumkin. Son (nomer) asosiy 
fraktsiya abraziv donalari o`lchamini ko`rsatadi. Asosiy fraktsiya abraziv donalari
xamma donalar umumiy tarkibining, odatda, 40-50% ni tashkil etadi, qolganlari esa 
asosiy bo`lmagan fraktsiyaning mayda va yirik donalaridan iborat bo`ladi. 58 – 
jadvalda donadorlikning metrik va dyuyom sistemalaridagi nomelari keltirilgan.
Mikroporoshoklar donalarning o`rtacha ko`ngdalang o`lchami mikroskop
yordamida o`lchanadi va mikron xisobida ifodalanadi.
TSirik donali abraziv materialdan tayyorlangan jilvirlash asbobidan xomaki 
jilvirlashda foydalaniladi; o`rtacha donali jilvirlash uchun, mayda donali jilvirlash 
asbobidan esa tozalab jilvirlash uchun ishlatiladi. 
Mikroporoshoklar pritirlash, dovodkalash va rezg`ba jilvirlashda ishlatiladi.
B o g` l o v ch i m a t ye r i a l – jilvirlash asbobiga zarur rasm berish uchun 
abraziv donalarni bir- biriga tsementlovchi modda.
Sanoatda eng ko`p ishlatiladigan bog`lovchi materiallar quyidagilar: 
1) anorganik moddalar – keramik, silikat va magnezial bog`lovchilar; 
2) organik moddalar – vulkanit va bakelit bog`lovchilar.
Keramik bog`lovchilar (bular K xarfi bilan belgilanadi). Bog`lovchining 
asosi oq rangli o`tga chidamli gil, kvarts, dala shpati, talg`k va chaqmoqtosh 
kukunidir. Bu komponentlar abraziv donalar bilan qorishtirilib, katta bosim ostida 
presslanadi, quritiladi va 1300-1400
0
temperaturada pishiriladi.
Keramik bog`lovchi vositasida tayyorlangan jilvirlash toshlarining g`ovakligi 
yuqori, bog`lovchisining qattiqligi bir tekis va kesish xossalari yaxshi bo`ladi. 
Abraziv donalar yoyila borgan sari keramik bog`lovchi uvalanib tushadi, natijada 
navbatdagi donalar ochilib qoladi, shu tufayli jilvirlash toshi o`zining kesish 
xossalarini yo`qolmaydi.
Bundan tashqari, jilvirlash toshi tez silliqlanib qolmaydi, binobarin, 
zakotovkani kuchli darajada qizdirmaydi, sovuqqa chidaydi va sovituvchi suyuqlik 
tahsiriga bardosh beradi. Keramik bog`lovchili jilvirlash toshlari (maxsus vazifalar 
uchun mo`ljallangan toshlardan va boshqalar) 35 m/sek dan oshmaydigan aylana 
tezliklarda ishlaydi, maxsus ishlar uchun mo`ljallangan toshlar esa 50 m/sek gacha 
bo`lgan tezliklarda xam ishlay oladi. Keramik bog`lovchili jilvirlash toshlaridan 
jilvirlash ishlarining qariyb barcha turlarida foydalaniladi.
Keramik bog`lovchili jilvirlash toshlarining kamchiligi shundan iboratki, ular 
elastik bo`lmaydi, ularning mo`rtligi nisbatan katta bo`ladi, zarblarga yaxshi 
chiadaydi va ulardan nozik toshlar yasab bo`lmaydi.