Abraziv materiallari va ulardan tayyorlangan asboblar reja: Umumiy tushunchalar

B a k ye l i t b o g` l o v ch i. (B) karbol kislota bilan formalindan sunhiy 
smola – bakelit tarzida tayyorlangan. Bakelit bog`lovchili jilvirlash toshlari yetarli 
darajada puxta va elastik bo`ladi. Bu bog`lovchi yordamida tayyorlangan ilvirlash 
toshlari turli – tuman ishlar uchun,yu shuningdek, qirqib tushirishda va rasmdor 
yuzalar jilvirlashda ishlatiladi. Ular sovutish suyuqligisiz xam, sovitish suyuqligi 
ishlatib ham jilvirlashda 75 m/sek gacha tezlikda ishlashga imkon beradi.
Bakelit bog`lovchili jilvirlash toshining kamchiligi shundan iboratki, 180
0
S 
dan yuqori temperaturagacha qiziganda ularning puxtaligi pasayadi, ishqoriy 
(kontsentratsiyasi 1.5 % dan optiq bo`lgan eritmalar tarzidagi) sovitish suyuqligi 
ularni yemiradi.
Jilvirlash asbobining qattiqligi bog`lovchining ish vaqtida kesish kuchi tahsiri 
ostida abraziv donalarning uvalanishidan saqlab tura olish xususiyati bilan 
xarakterlanadi.
Jilvirlash asbobining qattiqligi abraziv material donalarining qattiligiga emas, 
balki bog`lovchi moddaga bog`liqdir. Jilvirlash asbobining normal ishlashi uchun 
bog`lovchi modda abraziv donalari o`tmaslashib borgan sari ularning asbob 
yuzasidan uzilib ketishiga va o`tkir kesuvchi asbob yuzasidan uzilib ketishi va o`tkir 
kesuvchi donalar yangi qavatlarining ochilishiga qarshilik qilmasligi kerak.
Jilvirlash toshining bunday yangilanib turishi asbobning o`z – o`zidan 
charxlanuvchanligi deb ataladi.
Bog`lovchi yumshoq bo`lsa, abraziv donalar oson ajralib ketadi va jilvirlash 
asbobi, notekis yeyilish sababli, o`z rasmini yo`qotadi, natijada uni tez –tez qayrab 

---

turish kerak bo`ladi. Bog`lovchi qattiq bo`lganda o`tmaslashib qolgan abraziv 
donalar ko`chib tushmaydi, jilvirlash toshining yuzasi tekislanadi, g`ovaklari 
maydalangan material va qirindi bilan berkiladi, buning oqibatida jilvirlash asbobi 
silliqlalnib qoladi. Bu esa issiqlik xosil bo`lishiga olib keladi va ishlov berilayotgan 
yuzaning kuyishiga sabab bo`ladi.
60 – jadvalda abraziv materialning qattiqlik shkalasi keltirilgan. Bu jadvalda 
shartli belgilardagi (xarflarning o`ng tomonidagi ) 1,2,3 raqamlar qattiqlikning ortib 
borishini ko`rsatadi.
Abraziv asbobning qattiqligi shar botirish, qum purkash va chuqurcha 
parmalash yo`li bilan aniqlanadi.
17 – jadval