Abstraksiya tushunchasi. Xulosa va hukm

Abstraksiya tushunchasi. Xulosa va hukm

Abstraksiya tushunchasi. Xulosa va hukm.
REJA:
1. Abstraksiya tushunchasi.
2. Xulosa.
3. Hukm.
P.I.IVANOV
TAFAKKUR insonning shunday aqliy faoliyatidirki, bu faoliyat voqelikni eng aniq, to’liq, chuqur va umumlashtirib aks ettirishga, insonning tag’in ham oqilona amaliy faoliyat bilan shug’ullanishga imkon beradi.
Abstraksiya (lot. abstractio — ajratish, mavhumlash) — 1) butunning tomoni, momenti, boʻlagi, fragmenti, rivojlana olmagan, bir tomonlama, fragmentar (abstrakt) narsa; 2) bilishda ob’ektiv reallikdagi predmet, hodisalarning ikkinchi darajali, uncha muhim boʻlmagan ayrim xususiyatlari-dan xayolan uzoqlashtiruvchi va shu asosda ularning eng muhim, asosiy tomonlarini boʻrttirib koʻrsatuvchi fikriy model. Narsa va hodisalarning konkret tomon, belgilaridan uzoqlashish va muhim jihat, belgilarini ajratish jarayoni abstraksiyalash (mavhumlashtirish), shu jarayonning natijasi, yakuni, xulosasi esa Abstraksiya deyiladi.
Tafakkur voqelikning umumlashgan, holda va so’z hamda o’tmish tajriba vositalariga aks ettirilishi
M.V.Gamezo
Abstraksiya – shunday bir fikrlash jarayonidirki, bunda tafakkurda aks etilayotgan bir yoki bir necha obyektlarning biror belgisi (xususiyati, harakati, holati, munosabati) shu obyekt yoki obyektlardan fikran ajratib olinadi. Bu jarayonda obyektdan ajratilgan bir belgining o‘z itafakkurning mustaqil obyekti bo‘lib qoladi. Abstraksiya, odatda, analiz jarayonida yoki analiz natijasida sodir bo‘ladi.
Masalan, sinfdagi doskani tasviriy analiz qilish jarayonida uning faqat bir belgisini – qoraligini ajratib olish mumkin va qora doska to‘g‘risida emas, balki doskaning qoraligi to‘g‘risida, so‘ngra esa umuman qoralik to‘g‘risida fikr qilish mumkin.
TAFAKKUR atrof-muhitdgi voqelikni nutq yordami bilan bavosita, umumlashgan holda aks ettiruvchi psixik jarayon, ijtimoiy-sababiy bog’lanishlarni anglashga, yangilik ochishga va bashorot qilishga yo’naltirilgan aqliy faoliyatdir.
Taqqoslash- shunday bir tafakkur operatsiyasidirki, bu operatsiya vositasi bilan obektiv dunyodagi narsa va hodisalarning bir-biriga o’xshashligi va bir-biridan farqi aniqlnadi.
Abstraksiya jarayonida obektdan ajratib olingan belgining o’zi tafakkurning mustaqil obekti bo’lib qoladi. Abstraksiya operatsiyasi analiz natijasida vujudga keladi.
taqqoslash
abstraksiya
Tafakkur- bu o’z mahsuloti bilan voqelikni umumlashtirib, bavosita aks ettirishni harakterlaydigan, umumlashtirish darajasi va foydalanadigan vositalariga hamda usha umumlashmalar yangiligiga bog’liq bog’liq ravishda turlarga ajratishdan iborat jarayon,bilish faoliyatidir
TAFAKKUR- ijtimoiy –sababiy, nutq bilan chambarchas bog’liq muhim bir yangilik qidirish va ochishdan iborat psixik jarayondir, boshqacha qilib aytganda, tafakkur voqelikni analiz va sintez qilishda uni bevosita va umumlashtirib aks ettirish jarayonidir.
O.K.Tixomirov
A.V.Petrovskiy
Tafakkur shakllariga xukm, tushuncha va xulosa chikarish kiradi. Narsa va xodisalarning belgi va xususiyatlari haqida tasdiqlab yoki inkor qilib aytilgan fikr XUKM deb aytiladi. Masalan, baxorda daraxtlar barg yozadi.
Borliqdagi narsalar, xodisalar va voqelikning miqdoriga, ularning biror xukmda aks etishi va aloqa hamda munosabatlariga qarab ular quyidagi turlarga bo`linadi:

• 
  Tasdiqlovchi yoki inkor qiluvchi xukm.
  
• 
  YAkka, juz’iy va umumiy xukm.
  
• 
  SHartli, ayiruvchi va qat’iy xukm.
  
• 
  Taxminiy xukm.
  

Tafakkur psixologiyasi pretmeti yuzasidan mulohaza yuritib, tafakkurni turli yo’nalishlarga ajratadi, fikr yuritish faoliyati ekanligini tan oladi, lekin uni pretmetli-amaliy faoliyat deb nomlaydi

TAFAKKUR- bu orientirlash-tadbiqot faoliyati, orientirovka jarayonidir, ya’ni orientirovka jarayoni, orentirovka faoliyati.
A.N.Leontev
P.YA.Galperin
Narsa bilan belgining aloqasi aks etgan xukm TASDIQLOVCHI xukm deyiladi. Masalan, Alisher Navoiy buyuk o`zbek shoiri, mutafakkiri. Narsa bilan belgi o`rtasidagi boglanish yukligini ifodalovchi xukm INKOR xukm deb ataladi. Masalan, O`zbekistonda paxta eqilmaydi. Samarkandda oliy maktablar yuk kabi.
YAkka narsa xaqidagi xukm YAKKA xukm deyiladi. Masalan, Toshkent – O`zbekistonning poytaxti. Agar xukmimiz bir gurux narsalarning ba’zilariga taalukli bo`lsa uni JUZ’IY xukm deyiladi. Masalan, bugun ba’zi talabalar darsga kech koldilar. Bordiyu bizning xukmimiz bir gurux narsalarning barchasiga ta`luqli bo`lsa UMUMIY xukm deyiladi. Masalan, O`zbekiston fuqarolari tinchlik uchun kurashmoqdalar.