Abu Ali ibn Sino nomidagi Buxoro davlat tibbiyot instituti

3.Emotsiyalar. Normadagi va patalogiyadagi emotsiyalar.
«Emotsiya» degan termin lotincha emovere- to‘lqinlantirmoq degan so‘zdan kelib chiqqan. Emotsiyalar psixik jarayonlarning eng muxim tomonlaridan biri bo‘lib, kishining voqelikni boshdan kechirishi, uning tevarak – atrofdagilarga va o‘z-o‘ziga munosabati bilan xarakterlanadi. Ular psixik va somatik jarayonlarni tartibga solishda katta axamiyatga ega bo‘ladi. Bizning emotsiyalarimiz va xis-tuyg‘ularimiz shunday nozik indikator, xulq-atvor sababchisidirki, ular qo‘zg‘atuvchining faoliyat uchun (emotsiyalar) yoki shaxs bilan jamiyatning o‘zaro munosabatlari uchun (xis-tuyg‘ular) foydalilik darajasini ko‘rsatib beradi. Bunda insonning idrok qilinuvchi narsaga munosabatlarining turli formalari yoqimli va yoqimsiz narsalar qutblari o‘rtasida joylashgan bo‘ladi. Emotsiyalarsiz oliy nerv faoliyati bo‘lishi mumkin emas. Emotsiyalar xayvonlarda xam bo‘ladi, lekin xis-tuyg‘ular, ayniqsa, yuqori xis-tuyg‘ular faqat insonga xosdir. Bunday xis-tuyg‘ularga faqat shunday emotsiyalar kiradiki, ular intellektuallashgan bo‘lib, ikkinchi signal sistemasi ishining strukturasiga kirishi bilan belgilanadi. Emotsiyalar faoliyat, xis-tuyg‘ularning sifat darajasiga qarab umuman shaxsning xususiyatlari, uning oliy extiyojlari namoyon bo‘ladi.

3. 
   Asosiy emotsiyalar turlari.
   

Bemor bilan muloqotga kirishishda uning emotsional xolatini aniqlash muloqot shaklini va turini aniqlash uchun muxim o’rin egallaydi.Barca emotsiyalarni quyidagi turlarga bo’lish mumkin:

Ijobiy	Neytral (xolis)	Salbiy
1.Mamnunlik 2.Quvonch 3.Shodlik 4.Zavq-shavq 5.Dadillik 6.G‘ururlanish 7.Ishonch 8.Xayrixoxlik 9.Xayratlanish 10.Sevgi(jinsiy) 11.Muxabbat(ko‘ngil qo‘yish) 12.Xurmat 13.Raxm qilish 14.Minnatdorchilik (mamnunlik) 15. Yoqimlilik 16. Mag‘rurlik 17. Roxat 18. O‘ch olishdan qoniqish xissi 19. Tinch vijdon 20.Yengillik tuyg‘usi 21.O‘z-o‘zidan mamnunlik xissi 22.Xavfsizlik tuyg‘usi 23.Oldindan lazzatlanish	1.Qiziquvchanlik 2.Taajublanish 3.Ajablanish 4. Befarqlik 5.Osoyishta-xayolchanlik kayfiyati	1.Qoniqmaslik 2.Qayg‘u (achinish) 3.Zerikish 4.Xafagarchilik (nadomat) 5.Umidsizlik 6.Ranjish 7.Xavotirlik 8.Xafalik 9.Qo‘rqish 10.Cho‘chish 11.Daxshat 12.Afsus 13.Achinish 14.Afsuslanish 15.O‘kinch 16.G‘azab 17.Taxqirlanish tuyg‘usi 18.Nafrat (qaxri kelish) 19. adovat 20. Xasad 21. Xasrat 22. Xunoblik 23. Rashk 24. Vaxima 25. Ishonchsizlik 26. Uyat 27.Sarosimalik 28. Jaxl 29. Jirkanish 30. Nafratlanish 31.O‘z-o‘zidan qoniqmaslik 32. Pushaymon bo‘lish 33. Vijdon azobi 34. Sabrsizlik 35. Alam 36. Ichi qoralik

Emotsiyalarning organizm faoliyatidagi fiziologik roli benixoya kattadir. Emotsiyalar organizmni biror faoliyatiga tayyorlashda ishtirok etadi. Xayvonlarda emotsiyalarning funksiyasi faqat baxolovchi – bir butun funksiya bo‘lib, xarakat qilishga undovchi faoliyat bilan bevosita bog‘liqdir. Oliy xayvonlarda emotsiyalar yuksak darajada tabaqalashuv va murakkablikka erishishi xamda ularga tashqi va ichki muxitning organizmga xar qanday ta'sirini baxolash va adekvat reaksiya uyg‘otishni ta'minlaydi.