Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti fizika fanidan masalalar

 
Masala yechish namunalari 
 
1. Radiusi 
va massasi bo‘lgan shar aylanish 
o‘qi bo‘ylab 
(
) qonu-
niyat bo‘yicha aylanmoqda. 
dagi kuch momentini toping. 
Berilgan: 
Yechish: 
; 
; 
; 
; 
; 
; 
_________________ 
Kuch momentini topish ifodasi 
(1.1) 
bu yerda, 
– inersiya momenti, – 
burchak tezlanish 
Sharning inersiya momenti 
– burchak tezlik. 
Demak, 

---

41
Yuqoridagi natijaviy ifodalarni (1.1) ifodaga qo‘ysak, 
Javob:
 
 
2. Yaxlit bir jinsli disk qilayigi 
bo‘lgan tekislikdan sirpanishsiz 
dumalab tushmoqda. Disk markazidagi chiziqli tezlanishi toping. 
Berilgan: 
Yechish: 
; 
__________
Dumalab tushayotgan disk uchun Nyutonning II 
qonuni ifodasi quyidagicha bo‘ladi 
(2.1) 
Kuch momenti quyidagi ifodalarga teng bo‘ladi 
(2.2) 
bunda,
va 
2.1 – rasm 
(2.3)
(2.3) ni (2.1) ga qo‘ysak, 
(2.4) 
(2.4) ifodadan 
ni topamiz: 
 
Javob:
. 

---

42
3. Sharcha qiyaligi 30
0
bo‘lgan tekislikdan sirpanishsiz dumalab 
tushmoqda. Agar shar massa markazi Yerdan 30 sm balandlikda 
bo‘lgan bo‘lsa, uning qiyalikdan tushish vaqtini toping. 
Berilgan: 
Yechish: 
; 
; 
___________
3.1 – rasmdagi tizim uchun energiyaning saqlanish 
qonuni quyidagich yoziladi: 
(3.1) 
bu yerda, 
– sharning inersiya momenti 
3.1 – rasm 
Yuqoridagi ifodalarni (3.1) ifodaga qo‘ysak, 
Hosil bo‘lgan tenglikdan 
ni topsak, 
Sharning bosib o‘tgan yo‘li 

---

43
ekanligini inobatga olsak, u holda