Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti fizika fanidan masalalar

Javob: 
. 
4. Radiusi 20 sm bo‘lgan shar radiusi 50 sm bo‘lgan sfera sirtidan 
sirpanishsiz dumalab tushmoqda. Sharni sfera sirtidan ajralgandan 
keyingi burchak tezligini toping. 
Berilgan: 
Yechish: 
; 
; 
_________________
Sharchaning sfera sirtidan uzilish nuqta-
sida markazdan qochma kuch quyidagicha 
bo‘ladi (4.1 – rasm): 
(4.1) 
Markazdan qochma kuch o‘z navbaida og‘irlik kuchining shu 
yo‘nalishdagi proyeksiyasiga teng bo‘ladi: 
(4.2) 
Energiyaning saqlanish qonuniga ko‘ra 
(4.3) 
Bunda, 
;
4.1 – rasm 

---

44
Yuqoridagi ifodalarni (4.3) ifodaga qo‘ysak: 
(4.2) ifodadan 
ekanligini inobatga olsak, 
tenglikni soddalashtirib, 
ni hosil qilamiz. Bu 
tenglikdan: 
Javob:
. 
5. Massasi 2 kg bo‘lgan bir jinsli yaxlit silindr shiftga vaznsiz ipga 
osilgan holda qo‘zg‘almas blokni hosil qiladi. Silindrni ikki 
tomonida vaznsiz ipga osilgan 0,35 va 0,55 kg dan bo‘lgan yuklar 
osilib turibdi. Ishqalanishni hisobga olmasdan, 1) yuklar tezlanishi, 
2) taranlik kuchlaning nisbati 
aniqlansin. 
Berilgan: 
Yechish: 
; 
; 
; 
____________
;
5.1 – rasmdagi tizim uchun quyidagi tenglamalar 
o‘rinli bo‘ladi: 
(5.1) 
(5.1) ifodadagi ba’zi kattaliklarni quyidagicha almashtirislarga 
o‘zgartiramiz: 

---

45
Yuqoridagi almashtirishlarni (5.1) ifodaga qo‘ysak, 
Bundan 
(5.2) 
ekanligi kelib chiqadi. 
(5.1) ifodadan 
va 
ni topib, 
ularning ayirmasi 
ni aniqlaymiz: 
(5.3) 
(5.2) va (5.3) tengliklarni tenglashtirib, 
ni 
topamiz: 
5.1 – rasm 
Taranglik kuclarining nisbati 
esa quyidagi tenglikka teng 
bo‘ladi: