Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti «bosim ostida payvandlash»

8. Qiyin eriydigan qotishmalar. Likvidus harorati xromning 
erish haroratidan (1875°C) yuqori bo‘lgan metall hamda 
qotishmalari deb ataladi. Ularga Cr, V, Mo, Ta, Nb, Re, W (T
erish
ning o‘sib borish tartibida)lar kiradi.
Volfram va molibdenlarning qiyin eriydigan kimyoviy aktiv 
qotishmalarini 
payvandlash 
qiyinligiga 
ularning 
issiqlik 
o‘tkazuvchanligi hamda elektr o‘tkazuvchanligi, shuningdek erish 
harorati yuqori bo‘lishiga (volframniki 3400°C, molibdenniki 
2620°C) sabab bo‘ladi. Bunday xossalarning birlashishi elektrod-
detal tegish joyida juda yuqori haroratlar paydo bo‘lishiga, 
elektrodlarning ish yuzasi tez pachoqlanishi va tagidan erishiga 
olib keladi. Payvandlash joyida mo‘rt fazalarning noqulay qayta 
taqsimlanishi tufayli payvand birikmalarning plastikligi past 
bo‘ladi. Shunday qilib, ikki asosiy muammoni hal qilish: elektrod 
tagidagi tegish joyidagi haroratni pasaytirish va birikmalarning 
plastikligini oshirish zarur bo‘ladi. 
Ushbu haroratni pasaytirishning ayrim usullari mavjud: 
elektrod bilan detal orasiga titan, niobiydan qilingan himoya 
ekranlari joylashtirish; elektrod oldidagi haroratni pasaytirgan 
holda detallarning bir-biriga tegish joyida issiqlikni to‘plash 
(to‘xtamlar vaqtida F
pay
ni keskin kamaytirish bilan ko‘p impulsi 
qizdirishdan foydalanish); payvandlash kontaktiga nisbatan 
osonroq eriydigan metallarni (nikel qotishmalari, niobiy, tantal va 
boshqalardan qilingan tasmalarni) yoki qoplama qatlamlarni 
kiritish; relyeflardan foydalanish.
Nazorat savollari 
1. Payvandlanadigan 
metallarning 
issiqlik-fizik, 
fizik-
kimyoviy va mexanik xossalari payvandlash rejimiga qanday ta’sir 
ko‘rsatadi? 

---

76
2. Metallarning texnologik payvandlanuvchanligi deb nimaga 
aytiladi? 
3. Kam uglerodli po‘latlarni payvandlashning o‘ziga xos 
xususiyatlari qanday? 
4. Ko‘p legirlangan po‘latlarni payvandlashning o‘ziga xos 
xususiyatlarini aytib bering. 
5. Titan qotishmalarini payvandlash qanday o‘ziga xos 
xususiyatlarga ega? 
9-MA’RUZA.