Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti «bosim ostida payvandlash»

8.2. Turli konstruksion materiallarning payvandlanuvchanligi 
 
Texnologik 
payvandlanuvchanlik 
deganda, 
metallarning 
birikmaning o‘zida va unga tutashuvchi chok yaqinidagi joyda 
o‘zining texnik xossalarini jiddiy yomonlashtirmasdan birikma 
hosil qila olishi tushuniladi. Turli konstruksion materiallarni 
kontaktli payvandlash rejimlarini tanlash yoki hisoblashda 
ularning o‘ziga xos xususiyatlari inobatga olishi kerak.
1. Kam uglerodli po‘latlar - tarkibida 0,25 % gacha C bo‘lgan 
po‘latlardir. Ularning oddiy va sifatli xillari bo‘ladi. Sifatli 
po‘latlarning har bir markasida uglerod hamda aralashmalar 
miqdorining 
chegarasi 
torroq 
bo‘ladi. 
Oksidsilantiruvchi 

---

71
elementlar miqdoriga ko‘ra ular tinch (сп), qaynovchi (кп) va 
yarim tinch (пс) bo‘lishi mumkin. 
Solishtirma elektr qarshiligining o‘rtacha qiymatlari (ρ
0
~13 
mkΩ·sm), deformatsiyaga qarshiligining kichikligi σ*
D
(~200 
MPa), termik siklga hamda chayqalib to‘kilishlarga sezgirligining 
pastligi bu po‘latlarni qattiq rejimlarda ham, yumshoq rejimlarda 
ham uncha katta bo‘lmagan payvandlash toki I
pay
va kichik 
payvandlash kuchi F
pay
yordamida ish yuzasi yassi, elektr 
o‘tkazuvchanligi mis elektr o‘tkazuvchanligining 80 % dan kam 
bo‘lmagan hamda kattiqligi HB 120–140 bo‘lgan elektrodlar 
bilan payvandlashga imkon beradi. Odatda o‘zgarmas kuchli bitta 
tok impulsi a siklogrammadan, qalinligi 2 mm dan ortiq 
bo‘lganda esa b siklogrammadan foydalaniladi (10.1-rasmga 
qarang). Ammo cho‘kichlash kuchi metallning sovishini 
tezlashtiradi va tarkibida C miqdori 2 % dan ko‘p bo‘lgan 
po‘latlarni payvandlashda toblash martensiti yuzaga kelishiga 
sabab bo‘lishi mumkin. Chokli payvandlash b siklogrammadan 
foydalanib amalga oshiriladi (10.3- rasmga qarang).