Abulqosimov h. P., Muminov n. G

Ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish va tadbirkorlik sohasida 
korrupsiyaning oldini olishga doir chora-tadbirlar quyidagilardan 
iborat: 
– ma’muriy va byurokratik to‘siqlarni bartaraf etish, ro‘yxatga 
olish, 
ruxsat etish 
va 
litsenziyaga 
doir 
tartib-taomillarni 
soddalashtirish hamda ularning tezkorligini oshirish; 
– davlat 
organlarining 
nazorat-tekshiruv 
vazifalarini 
maqbullashtirish, tadbirkorlik sub’ektlarining faoliyatini tekshirish 
77
Ўзбекистон Республикасининг “Коррупцияга қарши кураш тўғрисида”ги 
қонуни. 2017 йил 3 январь,ЎРҚ-419-сон.19-модда. 

---

tizimini takomillashtirish, ularning faoliyatiga qonunga xilof ravishda 
aralashishga yo‘l qo‘ymaslik; 
– davlat organlari va tadbirkorlik sub’ektlari o‘rtasidagi o‘zaro 
munosabatlarning masofaviy shakllarini keng joriy etish; 
– tadbirkorlik faoliyatini olib borish uchun teng shart-sharoitlar 
yaratish va insofsiz raqobatga yo‘l qo‘ymaslik; 
– davlat xaridlarining samarali huquqiy mexanizmlarini joriy 
etish, davlat xaridlarini joylashtirishda oshkoralik, shaffoflikni 
ta’minlash hamda raqobat muhitini qo‘llab-quvvatlash; 
– ta’lim, sog‘liqni saqlash, ijtimoiy ta’minot, kommunal xizmat 
ko‘rsatish sohasida va ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning boshqa 
sohalarida aholi uchun adolatli shart-sharoitlarni hamda teng 
imkoniyatlarni yaratish, korrupsiyaga oid huquqbuzarliklarga yo‘l 
qo‘ymaslik; 
– nodavlat tashkilotlarda korrupsiyaga qarshi kurashishning 
samarali mexanizmlarini joriy etish. 
O‘zbekistonlik olimlar va amaliyotchilarning tadqiqotlarida
78
ko‘rsatilishicha korrupsiyani yo‘q qilish uchun avvalambor 
davlatning iqtisodiyotga keraksiz aralashuvini kamaytirishga, davlat 
muassasalarida ishchilar sonini optimallashtirishga yo‘naltirilgan 
bosqichma-bosqich chora-tadbirlarni o‘z ichiga olgan strategiyani 
ishlab chiqish kerak, bu esa keyinchalik ushbu tashkilotlarda ish 
haqining oshishiga olib keladi. Kelgusida quyidagi yo‘nalishlarda 
Korrupsiyaga barham berishda kompleks yondashuv bo‘yicha 
samarali choralar ko‘rish maqsadga muvofiqdir. 
• Malakali ishchilarni tanlash. Bilim darajasi va korrupsiya 
o‘rtasida yaqin bog‘liqlik mavjud. Ko‘proq malakali ishchilar pora 
olish ehtimoli kamroq. Bunday sharoitda xodimlarni o‘z bilimlari 
asosida yollashga yondashuv korrupsiyaga qarshi kurashda samarali 
vosita bo‘lishi mumkin. Shuning uchun davlat xizmatiga kirishga 
da’vogarlarga nisbatan yagona talablarni ishlab chiqish va ochiq 
tanlov imtihonlari tizimini joriy etish zarur. Masalan, Janubiy 
Koreyada hukumat vaqti-vaqti bilan davlat xizmatchilarini tekshiradi. 
78
Бахтишод Хамидов. Измерение коррупции // Экономическое обозрение №4 
(244) 2020. https://review.uz/ru/bjw 

---

Davlat xizmatchisining 5-darajasiga imtihon uch bosqichdan iborat. 
Birinchi qadam nomzodlarning umumiy bilimlarini sinab ko‘rishdir. 
Imtihonning ushbu bosqichining predmetlari huquq, tarix, chet tili va 
boshqalar. Ikkinchi bosqich nomzodlarning kasbiy bilimlarini sinab 
ko‘rishdir. Har bir professional guruh turli mavzularni topshirishi 
talab qilinadi, ammo iqtisodiyot va huquq umumiy fanlardir. 
Uchinchi bosqichda nomzodning shaxsiy xususiyatlarini tekshirish 
uchun suhbat o‘tkaziladi. 
• Xodimlarning motivatsiyasi (ish haqi). Nafaqat iqtisodiy 
nazariya, balki amaliyot shuni ko‘rsatadiki, ish haqi darajasi 
korrupsiya sxemalarida ishtirok etishning afzalliklari bilan 
taqqoslanadigan, qo‘lga tushish xavfini hisobga olmaganda, 
korrupsiyaning oldini oluvchi asosiy omil hisoblanadi. Shuni hisobga 
olgan holda, davlat xizmatchilariga xususiy sektor bilan raqobatdosh 
ish haqi taklif qilinishi kerak. Shuningdek, davlat xizmatchilarining 
ish faoliyatini baholash tizimi va yuqori lavozimdagi ishchilarga 
ularning faoliyati samaradorligiga qarab maosh to‘lash tizimini joriy 
etish zarur. 
• Jazo (obro‘si, jarimalar). Korrupsiya sxemalarida ishtirok 
etish xarajatlarining kamligi sababli, korrupsiya faolligi o‘smoqda. 
Korrupsiya uchun javobgarlikni kuchaytirishga qaratilgan chora-
tadbirlar korrupsiyani yengishda alohida rol o‘ynashi mumkin, 
chunki ko‘p hollarda xodim uchun korrupsiya xarajatlari foydadan 
oshadi. 
• Monitoring (audit va identifikatsiya). Ko‘pgina davlatlar 
«pora berish» orqali korrupsiyaga qarshi kurashda audit rolini 
kuchaytirish zarurligini tan olishadi. Buxgalterlar va auditorlarning 
global korrupsiyaga qarshi strategiyaga qo‘shadigan hissasini 
muhokama qilish uchun Xalqaro buxgalterlar federatsiyasi 
"Buxgalteriya ishi va korrupsiyaga qarshi kurashish" ma’ruzasini 
e’lon qildi. Yevropa Kengashining korrupsiyaga oid jinoyat huquqi 
to‘g‘risidagi konvensiyasi, davlatlarni har qanday hukumat 
amaldorlariga biron-bir shaxsga va’da berish, taklif qilish yoki biron-
bir ortiqcha imtiyoz berish uchun jinoiy javobgarlikka olib keladigan 
milliy qonunlarni qabul qilishga chaqiradi. Bunday jinoyat, 
shuningdek, buxgalteriya hisobi va hisobot berish tartibini qo‘llagan 

---

holda davlat xizmatchilarining poraxo‘rligi bilan bog‘liq xatti-
harakatlar to‘g‘risida qasddan noto‘g‘ri taqdim etilganlik sifatida 
ko‘rib chiqilishi kerak. 
• Texnologiyalar (elektron hukumat, jamoat nazorati). 
"Elektron hukumat" ning to‘laqonli ishlashi davlat xaridlarining 
aksariyat qismini va aholi, biznes va davlat o‘rtasidagi munosabatlarning 
butun tizimini shaffof qilish imkonini beradi va bu tarmoqning hajmini 
sezilarli darajada kamaytiradi. Ikkinchisi biznesni rivojlantirishga ijobiy 
ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, Singapurda ko‘plab zarur xizmatlarni, 
masalan, pasport va tug‘ilganlik haqidagi guvohnomani uyda zarur 
shakllarni to‘ldirib, tegishli organlarga elektron pochta orqali yuborish 
orqali olishingiz mumkin. Hukumat bunday xizmatlarni Internet orqali 
taqdim etishi odatiy hol sifatida qabul qilinadi. Shuni ta’kidlash kerakki, 
agar siz ushbu xizmatlarni olish uchun muassasaga shaxsan tashrif 
buyurgan bo‘lsangiz, u holda ushbu shaxsga muassasaga alohida 
ehtiyojsiz kelganlik uchun jarima solinadi. 
Qonun hujjatlarida ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish va tadbirkorlik 
sohasida korrupsiyaning oldini olishga doir boshqa chora-tadbirlar 
ham nazarda tutilishi mumkin
79
. 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Oliy 
Majlisga 2020 yil 24 yanvarda qilgan murojaatnomasida