Abyssal-abissal

PLITA — PLATE Plita — platformalarning yirik botik tektonik tizimi.Rivojlanish sur’ati buyicha harakatchan va turrun P. larga ajratiladi. Harakatchan P. butun mitsyosi
bo’ylab, pastga yunalgan tektonik harakatlar bilan ajralib turadi
(qalin cho’kindi koplamga ega.) Harakatchan P. da rivojlangan tizim ancha keskin, ko‘p sonli, yoritslar bilan kesilgan, magmatizm jarayoni kam rivojlangan bo‘ladi. Turrun P. larda tizimlar uncha ko‘p emas, chukish kuchli kechmaydi, yoritslar ko‘p tarqalmagan. P. da antekliza, sinekliza, val, gumbaz, bukilma va b. tizimlar rivojlangan bo‘ladi. Esh va qadimgi platformalarning P. larida juda ko‘plab yirik neft va gaz konlari
topilgan (Rarb. Sibir, Turon, SHim.
Afrika P. lari va b.)

PLITЫ LITOSFYERNЫE — LITHOSPHYERIC PLATES LitosfYera plitalari. Yer litosfYerasining o‘rta yirik qattik bloki mavjud. L. p. doimo astenosfYera qatlamining ustida cho‘zilish miitatsasidan siqilish mintaqasiga qarab siljiydi. L. p. ning bir-biriga nisbatan o‘zaro siljishi uch xil kechadi: 1) okean o‘rtalaridagi tog‘lariing rift zonasida har tomonga siljishi (Qizil
dengiz, Adan va Kaliforniya kurfazlari); 2) qiya, o‘ta chuqur yoriqlar (Vadatiy, Zavaritskiy, Benof mintaqasi buyicha okean chetlarida yakinlashuv (konvYergenqiya); 3) transform (kundalang) Yer yoritslari bo’ylab gorizontal
surilish (Atlangik okeanda Azor Gibraltar yoriri). L. p. kit’a va unga I
chegaradosh okean qismlarini o’z ichiga oladi. Mae., Afrika L. p. Afrika 1
snt’asi va uning suv ostidagi chet 1
qismlaridan tashhari, Atlantik ;
okeanning janubi-SHarqiy qismini,okeanining garbiy qismini
(okeanlar o‘rtasidagi suv osti tog‘larining markaziy qismigacha). O‘rta Yer dengizining janubi-SHarqiy qismini
o’z ichiga oladi. Ayrim okean plitalari (yirik Tinch okeaii plitasi) faqat okean Yerlarini samraydi. Yirik plitalarga: SHim. AmYerika, Jan. AmYerika, Afrika, Evroosiyo, Xindiston-Avstraliya, Tinch okean va Antarktika plitasi kiradi. Plitalar chegarasi juda kuchli seysmik faollikka ega, issiqlik oqimi juda yuqori, magmatizm jarayoni kuchli kechadi.

PLUTON — PLUTO Pluton (yunon. R1oig-
— pluton — qadimgi rimliklarniig Yer osti dunyosi xudosi)— magmatik jiislarning yotish shakli. Mae.,
batolit, shtok, lopolit.