Adabiy ertaklarni o‘rganish usullari

BMIning umumiy tavsifi. 
Mavzuning dolzarbligi. Ilm-fan va texnologiyalarning jadal rivojlanishi, 
global dunyoda raqobatning ortishi sharoitida har bir davlat va jamiyatning bu 
jarayonda raqobatbardoshligi yoshlarning intellektual rivoji hamda ularning iste`dodi 
va qobiliyatlarini to`liq amalga oshirishga e`tibor berishga bog`liq bo`ladi. Shuning 
uchun bu masala har doim davlatlarning uzoq muddatli rivojlanishini ta`minlashga 
qaratilgan barcha strategiyalarda aks ettirilgan. O`zbekiston Res’ublikasining 2017-
2021 yillarda rivojlantirishning beshta ustuvor yo`nalishlari bo`yicha Harakatlar 
strategiyasi ham bu borada istisno bo`lmadi.
Mustaqillik yillarida O`zbekiston Res’ublikasida uzluksiz ta`lim tizimini 
takomillashtirish, uni jahon ta`limi standartlari darajasiga ko`tarish, shaxsni har 
tomonlama barkamol qilib voyaga yetkazish, shuningdek, malakali ‘edagog kadrlarni 
tayyorlash davlat siyosatining ustuvor yo`nalishlaridan biri etib belgilandi.
Ayni ‘aytda jamiyatda ro`y berayotgan ijtimoiy o`zgarishlarni o`z ko`zi bilan 
ko`rib, ularni ongli his etadigan, davrning global masalalari xususida mustaqil 
fikrlovchi ijtimoiy-ma`naviy faol avlod shakllanmoqda.
Birinchi ‘rezidentimiz I.A.Karimov ta`kidlaganidek, «...ta`limdan asosiy 
maqsad bolalarga ilgarigidek bilim berish emas, bilim olishga o`rgatishdir. Bunda 
o`quvchilar ‘assiv tinglovchi bo`lib qolmay, balki bilim olis jarayonining faol 
ishtirokchisiga aylanishi kerak... Agar bolalar erkin fikrlashga o`rganmasa, berilgan 
ta`lim samarasi ‘assiv bo`lishi muqarrar»
1
.
SHu kunlarda hukumatimiz tomonidan ushbu masala yuzasidan qabul qilingan 
Davlat dasturi ana shu ezgu maqsadga erishish yo‘lida, jami davlat va nodavlat 
manbalarini hisobga olgan holda mavjud barcha resurs va imkoniyatlarimizni safarbar 
etishni nazarda tutadi.
O‘zbek pedagogikasida adabiyot o‘qitishning bosh maqsadini p.f.d., prof. 
Q.Yo‘ldoshev ilk bor batafsil va to‘g‘ri belgilab bergan edi: “ ...Barkamol shaxsni 
shakllantirish marrasi milliy maktablarimizda adabiyot o‘quv predmetini o‘rganish 
1
Karimov I.A. Barkamol avlod - О‘zbekiston taraqqiyotining poydevori. –T.: О‘zbekiston.1997. -156 b. 

---

3 
uchun bosh maqsad bo‘lishi mumkin ekanligini qadimiy qadriyatlarimiz ham, 
ma’naviy an’analarimiz ham, uzoq tarixga ega pedagogik amaliyotimiz ham, 
kishilarimiz ruhiy olamiga singib ketgan badiiy adabiyotimiz ham taqozo etadi” 
2
. 
Barkamol shaxsni shakllantirish nafaqat adabiy ta’lim, balki ta’limning umumiy 
o‘rta bosqichida barcha fanlarni o‘qitishdan ko‘zlangan bosh maqsaddir. 
“Barkamol avlod orzusi” kitobida mamlakat rahbarining fikrlari, o‘y-mulohazalari 
bilan tanishgan odam barkamol shaxs tarbiyasiga davlat miqyosida nechog‘liq jiddiy 
ahamiyat berilayotganligiga amin bo‘ladi”
3
. Ta’lim tizimidagi har bir predmetning bu 
borada muayyan imkoniyatlari bor. Lekin ularning har biri shaxs komilligining 
qaysidir bir sifati, jihatining shakllanishida alohida mavqega, imkoniyatga ega. 
Adabiyot esa o‘quvchi shaxsiyatida ruhiy poklik, ma’naviy yuksaklik, estetik did kabi 
sifatlarini tarbiyalashda yetakchi omil bo‘lib xizmat qiladi. Ma’naviyat insonda yaxlit 
holda namoyon bo‘ladigan fenomendir. O‘zbekistonning birinchi Prezidenti 
I.A.Karimov ta’kidlaganidek, “Insonni, uning ma’naviy olamini kashf etadigan Yana 
bir qudratli vosita borki, u ham bo‘lsa, so‘z san’ati, badiiy adabiyotdir. Adabiyotning 
insonshunoslik deb, shoir va yozuvchilarni esa inson ruhining muhandislari deb 
ta’riflanishi bejiz emas, albatta.” 
4
. 
Professor Q.Yo‘ldoshev tomonidan aniqlangan maqsad badiiy adabiyotning barcha 
shakli, davri va ta’limning bosqichlariga taalluqlidir. Xususan, biz tadqiq 
etayotganimiz adabiy ertaklarni o‘qitish uchun ham.