Adabiy ertaklarni o‘rganish usullari
“ Uch og‘a-ini botirlar” ertagini o‘rganish
Download 0.77 Mb. Pdf ko'rish
|
юлдашева хуршида адабий эртакларни ўқитиш усуллари
|
2.3.“ Uch og‘a-ini botirlar” ertagini o‘rganish
Amaldagi 5-sinf “Adabiyot” darsligida “Uch og‘a-ini botirlar” ertagi o‘rganish uchun tavsiya etilgan. 18 Kechagina boshlang‘ich sinfni tugatgan va hali ertaklar dunyosidan uzulib ulgurmagan xayolparast bolakaylarning o‘rta bosqich adabiy ta’limida ham ertaklar bilan tanishishi ularning shaxs sifatida shakllanishida muhim ahamiyat kasb etadi. “Uch og‘a-ini botirlar” ertagini o‘qishga kirishishdan oldin o‘qituvchi keyingi dars “Ertak darsi” bo‘lishini, unda o‘quvchilar o‘zlari ertak to‘qishlarini, darslikdagi ertakni o‘qishi, uning matni ustida ishlash jarayonida bo‘lajak ertak darsiga material yig‘ib borish lozimligi aytiladi. Bu o‘quvchilarni hayajonlantirishi tabiiy. Bundan tashqari, o‘qituvchining ogohlantirishi ularni ertak yaratish haqida o‘ylab yurishday faoliyat atrofiga birlashtiradi. O‘qituvchi asar matnini ohangga solib o‘qib beradi. Ertakni bolalarga o‘qittirish metodik jihatidan to‘g‘ri tadbir emas. Hatto o‘qituvchining o‘zi ham ertakni ifodali o‘qishga alohida tayyorgarlik ko‘rishi shart. CHunki ertak o‘qilish yo‘sini bilan tinglovchilarni rom etib olsa, dars muvaffaqiyatli chiqishi aniq. Darslikda ertak matni qisqartirib berilgan. O‘qituvchi “Uch og‘a-ini botirlar”ning to‘la nusxasini topib, o‘quvchilarning bu ertak haqida to‘liq tasavvurga ega bo‘lishlariga erishgani ma’qul. Ertakni o‘rganish uchun dasturda uch soat ajratilgan bo‘lib, asarni o‘qish uchun 28-30 daqiqa sarflanadi. Qolgan vaqt matn mazmuni yuzasidan o‘qituvchi tomonidan taqdim etilgan savol-topshiriqlar ko‘magida asarni tahlil qilishga bag‘ishlanadi. 18 S. Aҳmedov va boshқ. Adabiyot. Umumiy ўrta tahlim maktablarining 5-sinfi uchun darslik. T.: SHarқ, 2007. 64-bet. 45 Amaldagi darslikda ertakning mazmuni yuzasidan berilgan didaktik ashyolar o‘quvchilarni matn mohiyatiga chuqur kirib borishlariga imkon bermaydi. SHu bois o‘qituvchi ertak mazmuni yuzasidan quyidagicha savol-topshiriqlar tuzgani foydali bo‘ladi: “Ertakning “Uch og‘a-ini botirlar” deb atalishining sabablari haqida fikringizni ayting” topshirig‘i yuzasidan o‘quvchilar hech qiynalmay fikr bildiradilar. Lekin “Otaning o‘g‘illariga aytgan: “Birinchidan, sog‘lom vujudli qilib o‘stirdim – quvvatli bo‘ldingiz. Ikkinchidan, yarog‘ bilan tanishtirdim – yarog‘ ishlatishga usta bo‘ldingiz. Uchinchidan, qo‘rqitmay o‘stirdim – botir bo‘ldingiz”,- tarzidagi so‘zlariga e’tibor qiling. Bu so‘zlarning yigitlar tabiatiga xos xususiyatlarni belgilashdagi o‘rni haqida mulohaza yuriting” tarzidagi ikkinchi topshiriq o‘rtaga tashlanganda o‘quvchilar o‘ylanishi, o‘zlarini bir oz zo‘riqtirishi kerak bo‘ladi. Bu topshiriq ularni yigitlar tabiatiga xos bo‘lgan baquvvatlik, yarog‘ ishlatishga ustalik, botirlik, topqirlik, zukkolik, sinchkovlik kabi sifatlar ularning qaysi ishlarida ko‘ringanini matndan qidirishga yo‘naltiradi. O‘quvchilar botirlarning sher, ajdar va o‘g‘rilar bilan to‘qnashuvdagi qahramonliklari tasvirlangan lavhalarga murojaat qiladilar. Topshiriqni bajarish mobaynida ular botirlarning shaxsi bilan bog‘liq jihatlarni kashf qiladilar. O‘qituvchi muntazam ravishda o‘quvchilardan fikrlarini matnga tayangan holda bayon etishni, aytganlarini asardan misollar keltirib asoslashni talab qilishi bolalarni ijodiy fikrlashga yo‘naltiradi. Tarbiyalanuvchilar otaning: “sog‘lom vujudli qilib o‘stirdim – quvvatli bo‘ldingiz” degan gapi zamirida qanday haqiqat borligi, sog‘lom, baquvvat bo‘lib o‘sishning garovi nimada ekanligi, bunda otaning vazifasi nimalardan iboratligi haqida ham o‘ylab ko‘rsinlar. Buning uchun o‘qituvchi shu tasvirni savolga aylantirib, ota tarbiyasidagi: “Qo‘rqitmay o‘stirdim – botir bo‘ldingiz” tarzidagi jihatda nimalar nazarda tutilganiga, “qo‘rqitmay o‘stirish”ning ma’nosini chaqishga o‘quvchilar e’tiborini qaratgani ma’qul. O‘quvchilar bu ibora zamiridagi ma’noni qanday tushunadilar? Bular – ertak zamiriga singdirilgan milliy tarbiyaning asoslari. O‘qituvchi buni e’tbirdan chetda qoldirishi mumkin emas. Qadimda yarog‘ ishlata bilish, ot minish ham yigit kishining fazilatlaridan hisoblangan. 46 Ikkinchi darsda asar tahlilini davom ettirib, o‘quvchilar otaning: “To‘g‘ri Download 0.77 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|