Adabiy nutq


Download 0.72 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/10
Sana17.06.2023
Hajmi0.72 Mb.
#1536091
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Bog'liq
A8 Nutq uslublari

uslubiy betaraf
so`zlar:
so`zlamoq,
gapirmoq, uy,
daftar, ovqat, suv
uslubiy xoslangan
so`zlar: mazkur,
binobarin, dudoq,
erin, qaroq, nigoh,
tashlamoq, nota.


Adabiy til me’yorlariga
qat’iy amal qilingan
so`zlashuv uslubi
adabiy so`zlalashuv
uslubi, bunday
xusuiyatga ega
bo`lmagan so`zlashuv
uslubi esa oddiy
so`zlashuv uslubidir.
(ziyolilar, ishchilar, qishloq xo`jalik xodimlari, amaldorlar
), ijtimoiy guruhlar
(masalan, san’atkorlar, kosiblar, o`g`rilar) o`rtasidagi erkin suhbat orqali uslubiy
mazmun ham ifodalanadi.
Har bir hududda yashovchilarning gaplari, suhbatlari, shevalari ham og`zaki
nutqqa kiradi. Yozma nutq ma’lum bir fonetik, leksik, grammatik qonuniyatlarga
asoslanadi.
Yozma nutq adabiy til me’yorlari asosida tuzilgan rasmiy tildir. O`zbek
tilining quyidagi nutq uslublari mavjud:
2.So`zlashuv, badiiy va publitsistik uslub.
So`zlashuv uslubi. Oilada, ko`cha-ko`yda kishilarning fikr almashish
jarayonida qo`llanadigan nutq uslubi so
`
zlashuv uslubi
sanaladi. So`zlashuv uslubi adabiy va oddiy so`zlashuv
uslublarini o`z ichiga oladi.
So`zlashuv uslubining har ikki turi ko`pincha dialog
shaklida ro`yobga chiqadi. Ikki shaxsning o`zaro
so`zlashuvi dialogik nutq sanaladi. So`zlashuv uslubida
so`zlar ko`pincha kinoya, piching, qochirmalarga boy
bo`ladi. Bu uslubning yana bir o`ziga xos xususiyati
uning erkinligidir.
2-reja ►


So`zlashuv
nutqida
ona
tilidagi
bor
imkoniyatlardan foydalanilsa ham, har bir toifaning
nutqida o`ziga xoslik seziladi: olimlarning suhbati
bilan ishchi, xizmatchi, dehqonning so`zlashuvida
farq bo`ladi. Hatto erkagu xotinlar so`zlashuvi
o`rtasida ham ba’zi farqlar bo`ladi.
Og`zaki so`zlashuv uslubi grammatik qurilishi
sodda, qisqa, mazmunan ta’sirchan bo`ladi. Bunda
xalq maqollari va masallar, rivoyat va ertaklar, latifa
va qo`shiqlar, so`z o`yinlari-pichinglar, hazil – mutoyi balar, askiya va qochirmalar
muhim manba sanaladi.
Jonli nutq jarayonida uslubiy bo`yoq iboralaridan (Onaginang o`rgilsin!
Qoqindig`ing bo`lay!) keng foydalaniladi. Jonli so`zlashuv nutqida «xom» ibora va
gaplar, behayo so`zlar ham uchraydi.
Ba’zan bunday qatlamlar badiiy asarlardan ham o`rin oladi: Hoy xotin, tavba
qildim, endi ichsam, birovdan pul olsam, go`rimda to`ng`iz qo`pay.
Har holda hamma toifa kishilarning suhbati, so`z va gaplari tushunarli bo`ladi.
Chunki umumiste’moldagi so`z, ibora va jumlalardan foydalaniladi.

Download 0.72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling