Adabiy nutq


-reja ► 4. Vizual axborotlar


Download 0.72 Mb.
Pdf ko'rish
bet8/10
Sana17.06.2023
Hajmi0.72 Mb.
#1536091
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Bog'liq
A8 Nutq uslublari

4-reja ►
4. Vizual axborotlar.
Biz qanday ko`ramiz: vizual munosabatlar. Har safar biz
ma’lumotlarni ko`rish orqali qabul qilganimizda, o`zimiz
ko`rayotgan
narsalarning o`xshash va farqli tomonlarini aniqlashga harakat qilamiz. Buning
yordamida obyektlarni obrazlar orqali ajratish mumkin, balki ularning
ahamiyatini ham tushunish mumkin. Masalan, ranglardagi farq oldimizda 2 ta
turli obyekt borligini anglatadi, masshtablardagi farq shuni anglatadi-ki, bir
obyekt boshqasiga nisbatan bizdan uzoqroqda joylashgan va h.k. Obyektlar
o`rtasidagi munosabatni bizning miyamiz tahlil qilgandan keyin, obrazning barcha
qismlarini yaxlitlaymiz hamda nimani ko`rayotganimizni tushunamiz.
6
Bu jarayon bizning obyektlarni ko`rish yordamida guruhlash qobiliyatimiz
yordamida yanada tezlashadi. Biz o`simlik bargini kuzatayotganimizda, atrofdagi
obyektlarni, (xuddi shunday rang, shakl, o`lcham va holatda) birgalikda
guruhlanadi, bu bilan “ko`lmak” tushunchasi yaratiladi. Shu bilan birga biz
barcha o`simliklarni bir-biri bilan taqqoslaymiz.
Qabul qilishning bu prinsiplari biz axborotni qanday guruhlashni
tushunishimiz uchun kalit vazifasini o`taydi. Masalan, yonma-yon joylashgan
obyektlar sifatida, biz ularni yaqinlik belgisi yordamida guruhlaymiz, xuddi
shunday bir xil obyektlarni o`xshashlik belgilari bilan guruhlaymiz.
Yaqinlik, o`xshashlik, oradagi masofa, tugallanganlik.
Ammo, vizual axborotning psixologik jihatlarini tushunish samarali vizual
obraz yaratish uchun yetarli emas. Buning uchun biz quyidagilarni tushunishimiz
zarur:
Bu jihatlarni (aspektlarni) biz o`z ishimizda qanday ishlatishimiz mumkin?
-Qanday vositalar yordamida obyektlar har xil bo`ladi?
Variantlar ko‘p bo‘lishiga qaramay, obyektlarga vizual tasvir berishning 5 ta
bosh kategoriyasi mavjud:
6
Stephen Bailey. Academic Writing. A Handbook for international student`s. London, 2015, 139-144.


Bu kategoriyalardan biri bo`yicha obyektning o`zgarishi vizual kontrast
yaratadi. Ikki obyekt o`rtasidagi kontrast qanchalik kuchli bo`lsa, ularni 2 ta
alohida o`zaro bog`liq bo`lmagan obyektlar sifatida qabul qilinadi.
Boshqa elementlar “iyerarxiyasi” butun kompozitsiya bo`ylab ko`z yuritadi,
syujetga o`z qo`shimchalarini kiritadi. Har bir elementning holati ko`rayotgan
shaxsga yaxlit kartinada bu elementning muhimlik darajasi to`g`risida axborot
beradi.
Sirkning vizual jihatdan dominant bo`lgan reklama plakatidagi eng qiyin
element – bu artistlar va sarlavhani tasvirlashdir. U umumiy kartina yaratadi,
ya’ni – shaharga sirk keldi. Kamroq darajada dominant bo`lgan yangiroq
elementlar – biletning narxi va namoyish ishtirokchilarning ro`yxati. Agar
iyerarxiya boshqacharoq bo`lsa, ko`pchilik shaharga sirk kelganini tushunmagan
bo`lar edi. Tartibga solingan iyerarxiya nafaqat axborotni qabul qilish tartibini
belgilaydi, balki sahifaning tarqoq elementlarini birlashtirishga ham yordam
beradi. Shunday qilib, tartib va balans tuyg`usi paydo bo`ladi. Vizual iyerarxiyasiz
sahifaning har bir elementi foydalanuvchining
diqqatini tortadi, natijada tarqoq e’tibor yo`qoladi.U
yoki bu elementning iyerarxiyasidagi holati siz nimani
aytishni xohlayotganingizga bog`liq bo`ladi.
Sahifaning u yoki bu elementi yukini
kamaytiramiz. Bu bilan biz sahifani ko`rayotgan
shaxsning diqqatini jalb qiladigan yo`lni belgilaymiz.
Vizual iyerarxiya
(ketma-ketlik)ni to`g`ri
tashkil etish uchun,
ko`rish orqali qabul
qilish prinsiplaridan
foydalaniladi.


Elementning vizual og`irligi o`ziga qaratilgan ko`z qarashning e’tibor darajasi
yoki qiziqarliligi bilan o`lchanadi.
Masalan, qizil rangli yirik sarlavha, oq fon bilan
ko`proq kontrast paydo qiladi (och kulrang nuqtaga
nisbatan). Qizil sarlavha ko`proq og`irlikka ega,
chunki u birinchi bo`lib qarayotgan shaxsning
diqqatini jalb qiladi. Ammo u chapdagi suratdan
ko`ra ko`proq diqqatni ushlab tura olmaydi.
Syujetni bayon qilish: vizual iyerarxiya.
“Dizaynerlar tartibsizlikka (xaosga) tartib kiritish
uchun ishlaydilar: ular g`oyani aniqroq taqdim etish
uchun so‘z va tasvirlarni tashkil qilish va
manipulyatsiya qilish usulidan foydalanadilar.
Djeffri Vin (Jeffery Veen), The Art and Science of Web Design.
Biz obyektlarni vizual taqsimlashning asosiy qoidalarini (prinsiplarini) bilib
olganimizdan keyin, umumiy boshqa vazifaga murojaat qilishimiz mumkin: ma’lum
syujetni, xabarni taqdim qilish uchun bu prinsiplardan qanday foydalanish kerak?
Bunday “vizual hikoya”da elementlar muhim darajaga qarab joylashtiriladi, buni
oson qabul qilish mumkin. Dastlab, unga nazar solayotgan shaxs eng asosiy
elementga diqqatini qaratadi, keyin muhimligi kamroq bo`lgan elementlarga
o`tadi. Umumiy syujetni yangi ma’lumotlar bilan mantiqiy tartibda joylashuvi
vizual iyerarxiya deb ataladi. Aniq vizual iyerarxiyaga (ketma-ketlikka) ega
bo`lgan kompozitsiyada har bir elementning vizual og`irligi (vazn) tasvirni
ko`rayotgan shaxsning diqqat-e’tiborining yo`lini belgilaydi.
Sahifadagi har bir elementning nisbatan muhimligini e’tiborga olgan holda,
sizning saytingizga tashrif buyuruvchilar bu tushunchani saytning barcha
sahifalariga o`tkazadilar. Agar sahifa elementlarining barchasi bir xil vizual vaznga
ega bo`lsa, uni qabul qilishni, elementlarning o`xshash va farqli tomonlaridan
o`yin tariqasida foydalanishni osonlashtiradi. Amaliyotda qo`llash: har qandayveb-
sahifa ko`plab alohida elementlardan tarkib topadi, masalan, navigatsiya
Rang, shakl va fuktara
variatsiyalari bilan
yaratilgan turli vizual
og`irlikka ega uchta
obyekt.Vizual jihatdan
dominant (ustun)
bo`lgan elementlar
qarayotgan shaxsning
diqqatini birinchi bo`lib
jalb qiladi. Ular tortish
markazi bo`lib xizmat
qiladi.


Umumiy veb-sahifaning iyerarxiyasi
quyidagicha namoyon bo`ladi:

Download 0.72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling