Adabiyot 8 (1-qism) new indd
Download 0.66 Mb. Pdf ko'rish
|
Adabiyot. 8-sinf. 1-qism (2014, S.Olim, S.Ahmedov)
- Bu sahifa navigatsiya:
- «GO‘ZALIM, BEVAFO GULISTONIM...»
|
Savol va topshiriqlar
1. Nega shoir «O‘gut» she’rida o‘z murojaatini aynan yigitlarga qaratganini izohlab bering. 2. O‘zbek she’riyatida chaqiriq, murojaat shaklida bitilgan yana qanday asarlarni bilasiz? O‘sha she’rlar bilan Fitrat asarining o‘xshash va farqli jihatlarini topishga harakat qiling. 3. Sizningcha, she’riy chaqiriq, da’vatning odamga tez va samarali ta’sir ko‘rsatishining asosiy sababi nimada? 4. «O‘gut» she’ri lirik qahramonini nimalar umidlantiradi? 5. «Bu yurt uchun qutulishning borlig‘in ko‘rdim...» deganda ijodkor nimalarni nazarda tutadi? 6. She’riy asarda «Yel yo‘lini to‘sib turgan eski bulutlar» shaklini olgan tarixiy hodisalar nimalar edi? («Mirrix yulduziga» she’ri tahlilida aytilgan faktlarni esga oling.) 7. «Bulutlarni yondirish», «yirtib tashlash», «barchasin yo‘q etish», aslida, nimaning «vazifasi»? Shundan kelib chiqib, shoir yigitlarni nimaga o‘xshashlarini orzu qiladi? 8. Lirik qahramon talab etgan ishlarni qilolmaslik yigit uchun nega xo‘rlik bo‘lishi kerak? Bu xo‘rlikning ortida nimalar turishini mulohaza qilib ko‘ring-chi. 172 9. Ixtiyor Sizda bo‘lganida, bu she’rga yana qanday sarlavhani taklif etgan bo‘lardingiz? 10. Avvalgi sin arda Fitratning yurtparvarlik ruhida yozilgan qanday asarlarini o‘rganganingizni eslang. Bu asarlar bilan «Mirrix yulduziga», «O‘gut» she’rlari orasidagi o‘xshash jihatlarni izohlashga urining. 11. «O‘gut» she’ri bugungi yoshlar uchun ham da’vat bo‘la oladimi? Fikringizni misollar bilan kengroq ifodalashga harakat qiling. 12. Shoir zamondoshlari uning o‘gutiga to‘liq quloq solib, amal qildilarmi? Natijasi nima bo‘ldi? «GO‘ZALIM, BEVAFO GULISTONIM...» Go‘zalim, bevafo gulistonim, Bog‘i umrimda toza rayhonim, G‘am-u qayg‘ularim hujumindan Sen eding mehribon nigahbonim. Meni behuda tashlading-ketding, Nega o‘ldirmading-da, tark etding. Kel, gulim, kel, ayoqingg‘a yiqilay, Bir zamon qo‘y: to‘lib-toshib yig‘lay. Qo‘y, biroz qo‘yki, xoki poyingni Surmadek yoshli ko‘zuma suray. Ketma, tur, tingla arzi holimni, Arz etay holi purmalolimni. Qani ul damki, sen eding yorim, Munisim, hamdamim, madadkorim. Sening og‘ushi iltifotingda Rohat etmishdi jismi bemorim. Meni behuda tashlading-ketding, Nega o‘ldirmading-da, tark etding. Kel, ayoqingg‘a qon bo‘lub to‘kulay, Bir nafas dardi hajrdan qutulay. Kel, go‘zal dilbarim, kel, sochingni Bir taray, bir o‘pay-da, so‘ngra... Meni behuda tashlading-ketding, Nega o‘ldirmading-da, tark etding. Abdurauf Fitratning ko‘p qirrali ijodkor ekanini ta’kidlagan edik. Uning lirik merosi ham she’riyatning turli janrlaridan tashkil topgani va bu asarlar mavzusi rang-barang insoniy his- larni o‘zida mujassam etganini alohida ta’kidlamoq lozim. 173 Avvalgi darslarda Siz bilan shoirning ijtimoiy-siyosiy mav- zusidagi she’rlariga to‘xtalgan bo‘lsak, bugun uning ishqiy liri- kasiga oid ajoyib bir asar bilan tanishamiz. Bu she’rning yozilish tarixi alohida bir qissa bo‘lib, hozir uni to‘liq hikoya qilib berishning mavridi emas. Faqat bir nar- sani aytamizki, shoir hayotida chuqur iz qoldirgan iztirobli sevgi tarixi bu she’rning yozilishiga turtki bergan. Unda ko‘nglining suygan do‘stidan ayrilgan lirik qahramon iztiroblari quyuq ba- diiy bo‘yoqlarda ta’sirli ifodalangan. Garchi, mazkur she’r bar- moq vaznida bitilgan bo‘lsa-da, unda mumtoz lirikamizga xos bo‘lgan badiiy o‘xshatishlar, jonlantirish, istiora, qochirim sin- gari adabiy san’atlardan keng foydalanilgani diqqatni tortadi. Bu narsa shoir tarjimayi holida aytganimiz – Fitratning Sharq mumtoz adabiyotining katta bilimdoni bo‘lgani ta’siridir. She’r lirik qahramoni uchun suyukli yor faqat ko‘ngil quvon- chi, dildorlik ramzi emas. Uning ruhiyatini tinimsiz qaqshatadi- gan g‘am-u qayg‘ulardan panoh, qalbini yupatib taskin beruvchi mehribon ham u! U bilan o‘tgan kunlar munis kunlar edi, dilga hamdam, ruh- ga madadkor bor edi. Dunyo va tiriklik tashvishlaridan zada bo‘lib ketgan jism-u jon faqat yor og‘ushidagina orom topar, bir muhlat hayot og‘riqlarini unutardi. Ayriliq iztiroblari oshiq ko‘ngilni mutlaqo abgor – xor qildi: u bunday ko‘rgilikdan o‘limni – barcha azoblardan birdaniga qutulmoqni afzal biladi. Agar yor qaytsa, u yana bir dildorlik ko‘rsatsa, oshiq uning oyoqlariga nafaqat o‘tli yosh, balki qon bo‘lib to‘kilishga – uning amri-la qurbon bo‘lmoqqa rozi... Fitratning bu she’ri uning ijodkor do‘sti Cho‘lponning ishqiy mavzudagi asarlariga hamohang ekanini ham e’tiborga olaylik. Go‘yo ikki buyuk qalb va qalam egalari bu borada ham ijodiy raqobatga kirishib, yangi vazn – barmoqda o‘zbek she’riyatining nodir namunalarini yaratgandilar... Xulosa qilib aytganda, o‘zbek milliy she’riyati, prozasi, mao- ri , tilshunosligi, adabiyotshunosligi, jamiyatshunosligi singari o‘nlab sohalar oyoqqa turishiga, rivojiga ulkan hissa qo‘shgan Abdurauf Fitratning hayoti va ijodiy yo‘li barcha zamonlar uchun ibrat namunasi bo‘lib qolishi shubhasizdir. 174 Siz bilan biz bu alloma faoliyatidan Vatanni, Millatni, Xalq- ni qanday sevmoq lozim, uning taqdiriga daxldor masalalarga qanday yondashib, ularni qay taxlit yechish to‘g‘ri bo‘lishini o‘rganishimiz ham qarz, ham farzdir! O‘tgan ajdodlarimiz merosidan faxrlanish, albatta, kerak. Bi- roq bu merosning mazmun-mohiyatini chuqur bilmay, his qil- may, u bilan og‘izdagina maqtanib yurish durust ish emas. Qa- chonki, Fitrat, Cho‘lpon, Abdulla Qodiriy singari millatparvar bobolarimiz qalbida yongan yurt ishqi yuraklarimizga ko‘chib o‘tsa, biz bu olovni asrab-avaylab, u bilan kelgusi nasllar ko‘nglini yoritsak, shundagina o‘tmish ajdodlarimiz xotirasiga munosib avlod sanalamiz! Download 0.66 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|