Adabiyot so'z san'ati uvchi! -~ ildan boshlab

HIKOYA HAQIDA TUSHUNCHA

Siz hayotingizda «falonchi voqeani hikoya qilib berish» qabilidagi so'zlarni ko'p eshitgansiz. Lekin biz ta'rif berib, izohlamoqchi bo'layotgan hikoya aytib berish yoki gapirish ma'nosida emas. Badiiy adabiyotda «hikoya» deb ataluvchi alohida adabiy janr mavjud. Uning ta'rifi quyidagicha:

Hikoya - yozuvchi tomonidan kuzatilgan, idrok etilgan ibratli voqea va hodisalarni ixcham shaklda badiiy ifoda etuvchi nasriy asar. Unda bir yoki "bir necha qahramonlar ishtirok etib, hayotiy yoki xayoliy hodisalarning muhim bir jihati tasvirlab beriladi.

Hikoyaning jahon adabiyotida juda xilma-xil turlari mavjud bo'lib, bu janrga ko'plab buyuk yozuvchilar murojaat etishgan. Prosper Me­rime, Gi de Mopassan, O. Genri, A. P. Chexov, Jek London, I. Bunin, S. Sveyg, D. Djoys, A. Moma kabi adiblar hikoyachilikda katta shuhrat topganlar.

O'zbek adabiyotida Abdulla Qahhor, Said Ahmad, Odil Yoqubov,

1A{\

a

Shukur Xoimirzayev, O'tkir Hoshimov, Erkin A'zamov kabi yozuv­chilar hikoya janrining ustalari sifatida e'tirof topganlar.

Ayniqsa, Abdulla Qahhoming «O'g'ri», «Bemor», «AnOf», «Boshsiz odam» kabi qator hikoyalari o'zbek adabiyotidagi hikoya janrining mumtoz namunalari hisoblanadi. Bularda yozuvchi ko'rgan, kuzatgan yoki eshitgan voqealarini teran idrok etib, insonlar hayotining o'ziga xos jihatlaridan birini, turmushning alohida olingan biror lavhasini tasvirlaydi. Shu orqali kitobxonga ta'sir ko'rsatib, uni fikrlashga, o'y­mulohazaga undaydi, badiiy zavq va hayajon bag'ishlaydi, ibratli xulosalar chiqarishga da'vat etadi.
Taniqli o'zbek adibi Muso Toshmuhammad o'g'li Oybek 1905-yil lO-yanvar kuni Toshkent shahrida bo'zchi oilasida tug'ilgan. Avval maktabda, keyin pedagogika texnikumida o'qigan. 1925-1930-yillarda O'rta Osiyo davlat dorilfununi (hozirgi O'zbekiston Milliy universi­teti)ning ijtimoiy fanlar fakultetida ta'lim olgan Oybek o'qishni bitirib, shu dorilfununda muallimlik qilgan.

She'rlar yozish bilan ijodini boshlagan Oybekning dastlabki to'plami «Tuyg'ular» nomi bilan 1926-yilda chop etildi. Shundan so'ng shoir yirik she'riy janr hisoblangan dostonchilikka qo'l uradi. Birin-ketin

«Dilbar - davr qizi» (1931), «O'ch» (1932), «Baxtigul va Sog'indiq» (1933) singari turli mavzudagi o'nlab dostonlari e'lon qilinadi.

Bilasizki, eng katta daryolar ham dastavval tog'lardan pildirab tushuvchi arg'amchidek ingichkajilg'alardan boshlanadi. Daryoning Siz ko'rgan qudratli oqimida o'sha jilg'alaming har birini o'ziga yarasha ulushi bo'ladi. Xuddi shunga o'xshab Oybekning keyinchalik yozgan yirik nasriy asarlari - «Qutlug' qon» (1940), «Navoiy» (1944), «Quyosh qoraymas» (1958) singari romanlarining «xamirturushi» ham kichik­kichik hikoyalar bo'lgandi. Ular sirasiga «Fanorchi ota», «Musicha», «Singan umid», «Tillatopar», «Gulnor opa» kabi hikoyalami kiritish mumkin. Shunisi muhimki, bu asarlarning aksariyat qahramonlari keyin ham yozuvchi o'y va ftkrida yashashni davom ettirdi, ijodiy o'sib bordi. Ma'lum vaqt o'tib esa, yuqorida sanaganimiz yirik romanlarda to'laqonli qahramonlar bo'lib maydonga chiqishdi.

v

Shundsy hikoyalardan biri o'tgan asrning 30-yillarida yozilgan

«Fanorchi ota» hikoyasidir.

Keling, avval bu hikoyani birgalashib o'qib chiqaylik.