Adabiyot so'z san'ati uvchi! -~ ildan boshlab

oyna ko 'zlarini 0 'pirib tushirardi»;

«Ichimizda eng ko'p qo'rqmaydigan, eng battol Qosim cho'loq...» Ishonamizki, Siz ham bugun xuddi shunday tilda - sodda, barchaga

oson tushuniladigan so'zlar bilan gaplashasiz.

~rdagi alohida diqqat talab qiladigan inson obrazi Fanorchi ota ekanini sezib turibsiz. Xo'sh, bu keksa kishi bizning yodimizda qanday sifatlari bilan saqlanib qoladi?

Awalo, Fanorchi otaning tashqi ko'rinishi - portretiga e'tibor qarataylik. Ota <

bo 'yli, burushiq yuzli bir chol». «U juda yuvvosh, indamas kishi». Chol «Tursunqul akaning churuk darvozasi tepasiga» o'rnatilgan fanor yoniga «kichkina narvonchasini chaqqon qo 'yib, allaqanday ustalik bi/an ch iqish i»,
..

obkashdek bttkilgan yelkasiga narvonchasini qo 'yib birpasda ko 'zdan»

g'oyib bo'lishi c..holning keksa ekaniga qaramay, anchagina harakatchan va epchilligini ko'rsatadi. Fanorchi otaning o'z ishiga sidqidildan yondashishini esa biz uning «qo '[tig (idan kir ro (molchasini olib, avaylab

fanor oynalarini» artishidan sezib olamiz.

Hikoya davomida Fanorchi ota kayfiyati va ruhiyatida yuz bergan bir o'zgarishni sezgan bo'lsangiz kerak. Bolalar battol Qosim cho'­loqning qutqusi bilan yana bir mart a fanor ko'zini o'yib olishgani cholning doimiy harakatlarida o'zgarish yasaydi. Bu safar «Chol kasal odamga 0 'xshab, sekin-sekin pastga tushdi. 0 (siq qoshlari tagida qisilib yotgan ko (zlari ita hammamizga yalingansimon qaradi.. .» deydi hikoyachi.

Endi bu o'zgarish sababini bir mulohaza qilib ko'raylik.

Fanorchi otani, nihoyat, bu bebosh bolalarga ikki og'iz so'z aytishga

majbur qilgan narsa «Tunov kuni kechasi qattiq yomg (ir yog (ib turgan» paytda duch kelgani, o'zi singari keksa kishining qorong'ida ariqqa toyilib

ketib, loyga burkanib qolgani edi! .

Demak, Fanorchi ota fanorga, o'ziga yetkazilgan zararga, ovora­garchilikka, ozorga chidashi mumkin ekan. Axir mahalla bolalari u yondirib ketgan fanorni qayta-qayta sindirishlariga biror marta «I om»

deb og'iz ochmadi-ku «

Shundan bilamizki, Fanorchi otaning qalbi shafqatga, mehrga, bir so'z bilan aytganda, insoniy hislarga limmo-lim to'ladir. Uning uzoq vaqt bolalaming bema'ni qiliqlariga chidab kelgani ham aynan shu fazilati bilan izohlanadi.

Xayriyatki, bu hislar hozirgina beboshlik qilib,. keksa kishining urinishlaridan kekkayib turgan, hatto uning ustidan «piq-piq» kUlayotgan bolalar ko'ngliga ham ko'chadi, ularni insof, shafqat kO'chasiga yetaklaydi.

Endi battol Qosim cho'loqning gapini «cho'rt» kesib tashlaydigan, faqat fanor emas, Fanorchi ota himoyasiga ham dadil chiqa oladigan,
«Kim endi sindirsa, shuni tutib beramiz otamga» deya oladigan Ahmad singari mardona bolalar ham paydo bo'ladi...

Agar Oybekning bu hikoyasini, biz yuqorida namunasini keltir­ganimizdek, sinchiklab, hafsala bilan tahlil qilishga urinsangiz, undan yana ko'p-ko'p ma'no-mazmunlar topishingiz tayin.

Ishonamizki, bu mustaqil ijodiy mashg'ulot Sizga kelajakda Oy­bekning yirik asarlari - qissa va romanlarini tushunish, ulaming mo­hiyatini to'laroq anglashda, albatta, asqatadi. Zero, Oybek adabiyoti­miz xazinasini o'zining juda ko'p go'zal asarlari bilan boyitgan benazir yozuvchi hisoblanadi. Y ozuvchining ijodiy merosi 20 tomni tashkil etishi ham buning yorqin dalilidir.

Oybek o'z ijodi davomida bolalik mavzusiga qayta-qayta murojaat etishdan charchamaydi. «Fanorchi ota»dan tashqari uning avvalgi darslarda eslatganimiz «Gulnor opa», «Musicha», «Tillatopar», «Singan umid» singari kichik hikoyalari ham aynan bolalik xotiralari asosida dunyoga kelgan. Agar 1944-yilda yozilgan «Navoiy» romanida buyuk mutafakkiming ziddiyatlarga to'la hayoti tasvirlangan bo'lsa, «Alisheming bolaligi» qissasi to'laligicha bo'lg'usi shoiming yoshlik palIalaridan hikoya qiladi.

Y ozuvchi hayotining so'nggi yillarigacha bolalik kunlarini o'zgacha sog'inch bilan xotirlashni kanda qilmaydi. Bu esdaliklar «Bolalik» nomli hajman yirik qissaning dunyoga kelishiga zamin bo'ladi.

Sizning hozirgi vazifangiz bu qissani to'liq o'qib-o'zlashtirish emas. Yuqori sinflarga o'tganingizda bu ishga navbat keladi, albatta. Bugun «Bolalik» asaridan bir parchani mutolaa qilamiz-da, xuddi bir hovuch suvda dengiz tabiatini his qilgandek, mazkur qissaga xos bo'lgan muhim

jihatlarni sezishga intilamiz.