№
|
Tayanch ibora
|
Tayanch ibora mazmuni
|
|
1
|
Matematika
|
Haqiqiy olamning miqdoriy munosabatlari va fazoviy formalari haqidagi fan
|
|
2
|
Model
|
O‘rganilayotgan ob’yektning ma’lum bir muhim xususiyatlarini ifodalovchi moddiy yoki ideal ko‘rinishdagi qurilma
|
|
3
|
Iqtisodiy-matematik model
|
Iqtisodiy jarayonlarni soddalashtirilgan, formallashtirigan ko‘rinishda ifodalovchi matematik modellar
|
|
4
|
To‘plam
|
Biror xususiyati bo‘yicha umumiylikga ega bo‘lgan ob’yektlar majmuasi
|
|
5
|
To‘plamlar birlashmasi
|
A va B to‘plamlardan kamida bittasiga tegishli bo‘lgan elementlar to‘plami va A B kabi belgilanadi.
|
|
6
|
To‘plamlar kesishmasi
|
A va B to‘plamlarning ikkalasiga ham tegishli bo‘lgan elementlar to‘plami va A B kabi belgilanadi.
|
|
7
|
To‘plamlarning Dekart ko‘paytmasi
|
aA va bB elementlardan tuzilgan (a,b) juftliklar to‘plami va А´В kabi belgilanadi.
|
|
8
|
Chekli to‘plam
|
Elementlar soni chekli bo‘lgan to‘plam.
|
|
9
|
Cheksiz to‘plam
|
Chekli bo‘lganmagan to‘plam.
|
|
10
|
Ekvivalent to‘plamlar
|
O‘rtasida o‘zaro bir qiymatli moslik o‘rnatib bo‘ladigan to‘plamlar.
|
|
11
|
Sanoqli to‘plam
|
Natural sonlar to‘plamiga ekvivalent bo‘lgan to‘plam.
|
|
12
|
Sanoqsiz to‘plam
|
Sanoqli bo‘lmagan cheksiz to‘plam.
|
|
13
|
Kontinuum quvvatli to‘plam
|
[0,1] kesmaga ekvivalent bo‘lgan to‘plam.
|
|
14
|
Kombinatorik masala
|
Chekli to‘plamning turli qism to‘plamlarini hosil qilish bilan bog‘liq masalalar.
|
|
15
|
Kombinatorika
|
Matematikaning kombinatorik masalalar bilan shug‘ullanadigan bo‘limi.
|
|
16
|
Matritsa
|
m ta satr va n ta ustun shaklida joylashtirilgan m∙n ta sondan iborat jadval.
|
|
17
|
Birlik matritsa
|
Barcha diagonal elementlari aii=1, qolgan elementlari aij=0 (i≠j) bo‘lgan kvadrat matritsa.
|
|
18
|
Nol matritsa
|
Barcha elementlari aij=0 bo‘lgan matritsa.
|
|
19
|
Determinant
|
Kvadrat matritsaning elementlaridan ma’lum bir qoida asosida hosil qilinadigan son.
|
|
20
|
Chiziqli tеnglamalar sistеmasi
|
Noma’lumlar birinchi darajada, chiziqli ko‘rinishda qatnashgan n noma’lumli m ta tenglamalardan iborat sistema.
|
|
21
|
Bir jinsli chiziqli tenglamalar sistemasi
|
Barcha ozod hadlari nolga teng bo‘lgan chiziqli tengamalar sistemasi.
|
|
22
|
Trivial yechim
|
Bir jinsli sistemaning faqat nollardan iborat yechimi.
|
|
23
|
Fundamental yechimlar
|
Sistemaning barcha yechimlari ularning chiziqli kombinatsiyasi kabi ifodalanishi mumkin bo‘lgan chiziqli bog‘liqmas yechimlar.
|
|
24
|
Leont’ev modeli
|
Ko‘p tarmoqli xalq xo‘jaligining tarmoqlararo balans munosabatlarini ifodalovchi chiziqli tenglamalar sistemasi.
|
|
25
|
Skalyar
|
Sonli qiymati bilan to‘liq aniqlanadigan miqdor
|
|
26
|
Vektor
|
Ham sonli qiymati, ham yo‘nalishi bilan aniqlanadigan kattalik.
|
|
27
|
Vektorning moduli
|
Vektorning sonli qiymati, uzunligi.
|
|
28
|
Nol vektor
|
Boshi va uchi bitta nuqtada bo‘lgan vektor.
|
|
29
|
Kollinear vektorlar
|
Bir to‘g‘ri chiziq yoki parallel to‘g‘ri chiziqlarda joylashgan vektorlar.
|
|
30
|
Ort vektorlar (ortlar)
|
Koordinata o‘qlarida joylashgan, musbat yo‘nalgan va modullari birga teng bo‘lgan vektorlar.
|
|
31
|
Vektorning koordinatlari
|
Vektor yoyilmasidagi ortlar oldidagi sonli koeffitsiyentlar.
|
|
32
|
Komplanar vektorlar
|
Bitta yoki parallel tekisliklarda joylashgan uch va undan ortiq vektorlar.
|
|
33
|
n o‘lchovli vеktor
|
Tartiblashtirilgan n ta sondan iborat matematik ifoda.
|
|
34
|
Vеktor fazo
|
Vektorlar to‘plami va unda aniqlangan chiziqli amallardan iborat tizim.
|
|
35
|
Opеrator
|
Rn vektor fazoni Rm vektor fazoga akslantirish.
|
|
36
|
Chiziqli opеrator
|
A(x1+ x2)= A(x1) + A(x2) va A(λx)= λA(x) (λ-const.) shartlarni qanoatlantiruvchi operator.
|
|
37
|
Operatorning xususiy soni
|
A(x)= λA(x) tenglik o‘rinli bo‘ladigan λ sonlar.
|
|
38
|
Operatorning xususiy vektori
|
A(x)= λA(x) tenglik o‘rinli bo‘ladigan x vektorlar.
|
|
39
|
Opеratorning xarakteristik tеnglamasi
|
a matritsali chiziqli operator uchun |A–λE|=0 (E–birlik matritsa) tenglama.
|
|
40
|
Kvadratik forma
|
ko‘rinishdagi yig‘indi
|
|
41
|
Gеomеtrik ob’yеkt tеnglamasi
|
Gеomеtrik ob’yеktga tegishli nuqtalarining koordinatalari uchun o‘rinli bo‘ladigan tenglik .
|
|
42
|
Aylana
|
Markaz deb ataluvchi O nuqtadan bir xil R masofada joylashgan tekislikdagi nuqtalarning geometrik o‘rni. R aylana radiusi deyiladi.
|
|
43
|
Ellips
|
Fokuslar deb ataluvchi ikkita F1 va F2 nuqtalargacha masofalarining yig‘indisi o‘zgarmas son bo‘lgan tekislikdagi nuqtalarning geometrik o‘rni.
|
|
44
|
Gipеrbola
|
Fokuslar deb ataluvchi ikkita F1 va F2 nuqtalargacha masofalar ayirmasining absolut qiymati o‘zgarmas son bo‘lgan tekislikdagi nuqtalarning geometrik o‘rni.
|
|
45
|
Parabola
|
Berilgan l to‘g‘ri chiziq bilan berilgan F nuqtadan teng uzoqlikda joylashgan tekislikdagi nuqtalarning geometrik o‘rni. Bunda l-direktrisa, F-fokus deyiladi.
|
|
46
|
Sonli to‘plam
|
Elementlari sonlardan iborat to‘plam.
|
|
47
|
Natural sonlar to‘plami
|
N={1,2,3, …, n, …} sonli to‘plam.
|
|
48
|
Butun sonlar to‘plami
|
Z={…, −2, −1,0,1,2,…} sonli to‘plam.
|
|
49
|
Ratsional sonlar to‘plami
|
Q={m/n, m Z, n N} ko‘rinishdagi sonlar to‘plami.
|
|
50
|
Irratsional sonlar to‘plami
|
Ratsional bo‘lmagan sonlar to‘plami. Masalan, .
|
|
51
|
Haqiqiy sonlar to‘plami
|
Ratsional va irratsional sonlar birlashmasi.
|
|
52
|
Nuqta atrofi
|
Berilgan nuqtani oz ichiga olgan ixtiyoriy bir oraliq.
|
|
53
|
Sonning absolut qiymati
|
Har qanday x soni uchun bu sondan koordinata boshigacha bo‘lgan masofani ifodalovchi va |x| kabi belgilanuvchi nomanfiy son.
|
|
54
|
Sonli ketma-ketlik
|
a1, a2, a3,…., an,…. ko‘rinishda yozilgan haqiqiy sonlarning cheksiz qatori.
|
|
55
|
Sonli ketma-ketlik limiti
|
{an} sonli ketma-ketlikning an umumiy hadi n→∞ bo‘lganda cheksiz yaqinlashib boradigan biror A soni. {an} ketma-ketlik limiti kabi yoziladi.
|
|
56
|
Funksiya
|
O‘zgaruvchi x D qiymatiga ikkinchi bir y E o‘zgaruvchining aniq bir qiymatini mos qo‘yish. Bunda x erkli o‘zgaruvchi yoki argument, y erksiz o‘zgaruvchi yoki funksiya deyiladi va y=f(x) kabi ifodalanadi.
|
|
57
|
|
