Adol Eyxmann (1906-1962) ikkinchi jahon urushi davrida Uchinchi
Download 316.71 Kb. Pdf ko'rish
|
XJH
- Bu sahifa navigatsiya:
- 1949-yilgi Jeneva konventsiyalarining jiddiy buzilishi, genotsid
Mantiqiy savol
Sobiq Yugoslaviya va Ruanda bo‘yicha xalqaro tribunallarni ularning tuzilishi, tarkibi, vakolatlari va ish ko‘rish tartibi jihatidan taqqoslang. Bilamizki, xalqaro jinoyat huquqida Rim Xalqaro Sudi tashkil etilishiga turtki bo`lgan xalqaro tribunallardan eng muhim o`rin egallaganlari sobiq Yugoslaviya va Ruanda yuzasidan ish ko`ruvchi xalqaro tribunallar hisoblanadi. BMTning Xavfsizlik Kengashi rezolyutsiyasiga muvofiq, 1993-1994- yillarda Ruanda va Yugoslaviya bo'yicha xalqaro tribunallar tashkil etildi. E’tiborlisi shundaki, Nyurnberg va
Tokio tribunallari davlatlararo mojarolar davrida sodir etilgan jinoyatlarni tergov qilish maqsadida tashkil etilgan bo'lsa,
Ruanda va
Yugoslaviya bo'yicha tribunallar xalqaro
bo'lmagan mojarolar bilan bog'liq ishlarni ham o'rganish uchun tuzildi. 2
B M T Xavfsizlik Kengashi 1994-yili B M T Ustavining «Tinchlikka tahdid, tinchlik-osoyishtalikning buzilishi va agressiya aktlariga nisbatan harakatlar» nomli VI1 bobini asos qilib, o'zining 955-rezolyutsiyasi bilan Ruanda uchun xalqaro jinoiy tribunalni ta’sis etdi. Ruanda xalqaro tribunal tashkil etilishining
1
New Series, Vol. 7, No. 3 (Spring - Summer, 2001) , pp. 101-130 (30 pages) https://www.jstor.org/stable/4467612
2 I.I.Lukashuk, A.X. Saidov //Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari, o`quv qo`llanma// Toshkent, 2007 3
o`ziga xos sabablari va tarixi bor. Ruanda xalqaro tribunal o`tkazilishiga sabab, mamlakatda o`tkazilgan genotsid jinoyatini o`tkazilganligi hisoblanadi. Xalqaro huquqiy manbalardan ma`lum bo`ladiki, Genotsid deb (grekcha genos qabila, urug‘-aymoq va lotincha caedo o‘ldirmoq so‘zlaridan kelib chiqqan) – milliy, etnik, irqiy, diniy guruhlarni yo‘q qilish maqsadida amalga oshirilgan hatti-harakatlarga aytiladi. BMT Bosh Assambleyasi 1948-yil 9-dekabrda Genotsid bilan bog‘liq jinoyatdan ogohlantirish va jazolash to‘g‘risidagi Konvensiyani qabul qildi. Bu hujjat 1951-yilning 12-yanvaridan boshlab kuchga kirdi va genotsid insoniyatga qarshi xalqaro jinoyat sifatida tan olindi. 1943-yilda Rafael Lemkin tomonidan muammolaga kiritilgan “genotsid” iborasi bugungi kunda odamlar guruhini ommaviy ravishda o‘ldirish bilan bog‘liq jinoyatlarni anglatadi. 3
1994-yil noyabr oyida Tanzaniyada Ruanda bo‘yicha Xalqaro tribunal ish boshladi. Xalqaro tribunalda genotsid tashkilotchilari va rag‘batlantiruvchilari sud qilindi. 2008-yilning 18 dekabrida tribunal sobiq polkovnik Teoneste Bagosoruni insoniyatga qarshi jinoyat sodir etganlikda aybdor, deb topib umrbod qamoq jazosiga hukm qildi. Ma’lum bo‘lishicha, u aviahalokatdan so‘ng mamlakatdagi siyosiy va harbiy vaziyatni o‘z qo‘liga olgan. Shu sababli ham ma’suliyat unga tushadi. Uchta etnik guruhdan tashkil topgan Ruanda aholisi 7 million kishidan oshadi. Aholining 85 foizini xutu, 14 foizini tutsi va 1 foizini tva qabilasi tashkil qiladi. Ruanda hukumati hodisadan ikki yil o‘tib, ya’ni 1996-yildan boshlab genotsid ishi bo‘yicha jinoiy ish ochdi. Bunga qatliom davrida sud va qamoqxona binolarining buzilgani, huquqshunoslarning yetishmasligi sabab bo‘lgani aytiladi. 2000-yilga qadar 100 mingdan ortiq kishi sudga tortildi. Sobiq Yugoslaviya bilan bog`liq xalqaro jinoyatlarni sud qilish uchun ham Xalqaro sud tashkil etilganligi xalqaro gumanitar huquqning qaror topishida muhim bosqich bo`ldi. Shu o`rinda Yugoslaviya xalqaro tribunalining Ustavi bilan yaqindan tanishish masala mohiyatini ochib beradi deb o`ylaymiz. 1991 yildan buyon Sobiq Yugoslaviya hududida sodir etilgan xalqaro gumanitar huquqning jiddiy buzilishlari uchun javobgar shaxslarni ta'qib qilish bo'yicha xalqaro tribunal, Xavfsizlik Kengashi tomonidan Birlashgan Millatlar Tashkilotining Ustavining VII bobiga binoan faoliyat ko`rsatgan. Ushbu Xalqaro tribunal faoliyati belgilangan Ustav 34 moddadan iborat bo`lib, o`z ichiga bir qancha muhim masalalarni qamrab olgan. Jumladan, Ustavning 1-moddasida Xalqaro sudning yurisdiksiyasi hal qilingan, unga ko`ra Xalqaro sud ushbu ish bo`yicha javobgar shaxslarni javobgarlikka tortishga haqli ekanligi belgilangan. Bundan tashqari Ustavda 1949-yilgi Jeneva konventsiyalarining jiddiy buzilishi, genotsid,
3 Internet manbasi// http://uza.uz/posts/112288 |
ma'muriyatiga murojaat qiling