Afsdghjkljhgfds

Muhammad al-xorazmiy nomidagi Toshkent axborot tehnologiyalAri universiteti urgench filiali

FIZIKA
FIZIKA
FIZIKA
FIZIKA
FIZIKA
FIZIKA
942-17
Laboratoriya ishi № 7 Mavzu: O’tkazgich qarshiliklarini Uitston ko’prigi yordamida aniqlash

Maqsad: Qarshiliklarni ko’prik sxemasi yordamida o’lchashning klassik usuli bilan tanishtirish

Asbob va jihozlar:

• O’zgarmas tok manbai,
• reoxard,
• reostat,
• tumbler (kalit),
• galvanometr,
• o’lchanadigan rezistorlar (qarshiliklar),
• sxemani ulash simlari
• zavodda tayyorlangan Uitston ko’prigi.

• Ishning nazariy asosi

Elеktr zanjiri nima?
Elеktr zanjiri va uning elеmentlari.
Elеktr enеrgiya manbai, tok o’tishi mumkin
bo’lgan simlar va tokni qabul qiluvchi
qismlardan tashkil topgan sistema elеktr
zanjiri deyiladi.
Elеktr zanjiri va uning elеmentlari.

• Eng sodda elеktr zanjiri nimalardan tashkil topgan bo’ladi?

Elеktr zanjiri va uning elеmentlari.

• elеktr enеrgiyasi manbaidan

qismlardan tashkil topgan bo’ladi.

• elеktr enеrgiyani uzatuvchi

• elеktr enеrgiyani qabul qiluvchi

Elеktr zanjiri va uning elеmentlari.
Elеktr zanjiri va uning elеmentlari.

Zaryadli zarralarning tartibli harakatiga elеktr toki deyiladi. Zaryadlangan jismlarning tartibli harakatidan hosil bo’lgan tokka konveksion tok deyiladi. Metallardagi erkin elеktronlarning tashqi elеktr maydoni ta’sirida tartibli harakati natijasida hosil bo’lgan tokka o`tkazuvchanlik toki deyiladi. Tok kuchi deb, o’tkazgichning ko’ndalang kesim yuzasidan vaqt birligi ichida o’tgan zaryadga miqdor jihatdan teng bo’lgan fizik kattalikka aytiladi.

Elеktr toki va tokning kuchi.
(1)

Agar tokning kuchi miqdor va yo’nalish jihatdan doimiy, ya’ni I=const bo’lsa, (1) tenglama integral ko’rinishga keladi.

Elеktr toki va tokning kuchi.
Tok kuchi "Si" o’lchov birliklar sistemasida “Amper” bilan o’lchanadi, ya’ni:

O’tkazgichning bir qismidan o’tgan tokning kuchi, uning uchlaridagi kuchlanish U ga to’g’ri, qarshiligi R ga teskari proporsionaldir:

• Zanjirning bir qismi uchun Om qonuni.

O’tkazgichning qarshiligi uning uzunligi l ga to’g’ri, ko’ndalang kesim yuzi S ga esa teskari proporsionadir, ya’ni:

Metallardagi zaryadli zarralarning ta’sirlashuvi o’tkazgichning temperaturasiga bog’liq bo’lib, bu o’z navbatida o’tkazgich elеktr qarshiligining o’zgarishiga olib keladi. Bu bog’lanishni ifodalash uchun qarshilikning temperatura koeffitsiyenti () tushunchasi kiritiladi. Agar berilgan o’tkazgich materialining T=273K(C) temperaturadagi solishtirma qarshiligi bo’lsa, u holda uning ixtiyoriy temperaturadagi solishtirma qarshiligining temperaturaga bog’lanishi quyidagicha ifodalanadi:

• Zanjirning bir qismi uchun Om qonuni.

Yopiq zanjirdan o’tayotgan tokning kuchi manbaning elеktr yurituvchi kuchi (E.Y.K.)ga to’g’ri, zanjirning to’la qarshiligiga teskari proporsionaldir:

• To’liq zanjir uchun Om qonuni

Om qonunining differensial ifodasi:

Tarmoqlangan murakkab zanjirni Om qonuni asosida hisoblash juda qiyin bo’lib, uni Kirxgof qonunlari asosida osongina hisoblash mumkin.

• Kirxgof qonunlari.

• Kirxgofning I-qonuni.

Zanjir tugunida uchrashgan toklarning algebraik yig’indisi nolga tengdir:

Tarmoqlangan murakkab zanjirni Om qonuni asosida hisoblash juda qiyin bo’lib, uni Kirxgof qonunlari asosida osongina hisoblash mumkin.

• Kirxgof qonunlari.

• Kirxgofning I-qonuni.

Zanjir tugunida uchrashgan toklarning algebraik yig’indisi nolga tengdir:
Elеktr zanjiri va uning elеmentlari.

Elеktr zanjirni tashkil qilgan qismlarning shartli belgilar asosida ifodalanishi elеktr sxema deyiladi.

Ishning nazariy asosi

Shunday qilib, elеktr enеrgiya manbai, tok o’tishi mumkin bo’lgan simlar va tokni qabul qiluvchi qismlardan tashkil topgan sistema elеktr zanjiri deyiladi.