Агробизнесни ташкил этиш ва бошқариш тдау-2020 Ўзбекистон республикаси

УМУМИЙ ХАРАЖАТЛАР
Доимий харажатлар				Ўзгарувчи харажатлар
Корхона тўлов мажбуриятлари				Хом-ашё
Солиқлар				Материал
Амортизация ажратмалари				Ёнилғи
Ижара ҳақи				Транспорт хизмати
Қўриқлаш хизмати харажатлари				Ишчилар иш ҳақи ва шу кабилар учун харажатлар
Бошқарув ходимлар маоши ва ҳ.к.

8.1.3-расм. Ишлаб чиқариш ҳажмининг ўзгаришига қараб харажатларни туркумлаш.
Ўзгарувчи харажатлар деб ишлаб чиқариладиган товар миқдорининг ошишига ёки камайишига бевосита таъсир қиладиган ҳаражатларга айтилади.
Унга хом ашё, материал, ёнилғи-транспорт хизмати, ишчилар иш ҳақи ва шу кабиларга қилинадиган сарфлар киради.
Ишлаб чиқаришнинг ҳар бир даражасида доимий ва ўзгарувчан харажатлар йиғиндиси умумий ёки ялпи харажатларни ташкил қилади.
Маҳсулот бирлигини ишлаб-чиқаришга қилинадиган сарф-харажат-ларни ҳисоблаш учун ўртача умумий, ўртача доимий ва ўртача ўзгарувчан харажатлар тушунчаларидан фойдаланилади. Ўртача умумий харажатлар ялпи (умумий) харажатларнинг ишлаб чиқарилган товар миқдорига нисбатига тенг. Ўртача доимий харажатлар доимий харажатларни ишлаб чиқарилган маҳсулот миқдорига бўлиш йўли билан аниқланади. Ўртача ўзгарувчи харажатлар ўзгарувчи харажатларни ишлаб чиқарилган маҳсулот миқдорига бўлиш йўли билан аниқланади(3.23., 3.29).
Энг юқори даражада фойда олишга эришиш учун товар ишлаб чиқаришнинг зарур миқдорини аниқлаш зарур. Бунда иқтисодий таҳлил воситаси бўлиб қўшилган харажат тушунчаси хизмат қилади. Аввало қўшилган харажат деб, кейинги қўшилган маҳсулотнинг ҳар битта бирлигини ишлаб чиқариш билан боғлиқ қўшимча харажатларга айтилади. Қўшимча харажатларни ҳар бир навбатдаги чиқарилган қўшимча маҳсулот бирлиги учун аниқлаш мумкин.