Agrokimyo kirish

Mikroo’g’itlar — tarkibida o’simliklar uchun zarur mikroelementlar (bor, mis, kobalt, rux, molibden, marganets va boshqalar) bo’lgan o’g’itlar. M. asosiy o’g’itlar (azotli, fosforli va kaliyli) bilan birga o’simliklarning sog’lom o’sishi va hosildorlikni ta’minlashda muhim ahamiyatga ega. Tuproqsa o’simliklar o’zlashtira oladigan mikroelementlar yetishmagan hollarda qo’llaniladi. Bulardan tashqari, tarkibida bir necha mikroelementi bo’lgan polimikroo’g’itlar ham ishlatiladi. Bor, marganets, rux qo’shilgan superfosfatlar, nitrofoskalar, molibden va bor qo’shilgan fosforkaliyli o’g’itlar, bor, mis, rux va boshqa mikroelementlar qo’shilgan har xil aralash o’g’itlar makro- va mikroelementlarning eng samarali aralashmasi hisoblanadi. M. Sug’oriladigan zonalarda ekinlarga kam miqdorda: borli M. gektariga 1 kg , molibdenli M. 0,5– 1 kg , misli M. 1–2 kg , ruxli M. 2 kg , marganetsli M. 4–6 kg ta’sir etuvchi modda hisobida solinadi. Mas, tuproqqa borli o’g’itlar solinganda 1 ga yerdagi qand lavlagi hosili 20—40 s, sebarga va beda urug’i 0,5—1,0 s, zig’ir urug’i va tolasi 1—2 s, beda pichani hosili 5—7s; marganetsli o’g’itlar solinganda g’alla, sabzavot hamda rezavor-mevali ekinlar hosili 10% oshadi. M. tuproqqa ekishdan oldin solish, qo’shimcha ozikdantirish (mikro-elementlarning 0,1—0,05% eritmasini purkash), urug’likka ekishdan oldin ishlov berish (urug’likni ularning 0,02—0,05% eritmalari bilan ho’llash) usullarida ishlatiladi.

2. 
   QISHLOK XO’JALIK EKINLARINI XOSILDORLIGINI OSHIRISH VA TUPROKNING MЕLIORATIV XOLATINI YAXSHILASHDA ORGANIK O’GITLARDAN FOYDALANISH
   

Orgаnik o’g’itlаr turlаrining kimyoviy tаrkibi
(II.I-jadval )

O’g’itlаr mаnbаi	Quruq moddаsigа nisbаtаn аsosiy ozuqа elementlаrning tаxminiy % i
	Azot (N)	Fosfor (P2O5)			Kаliy (K20)
Go’ng
Yangi qorаmol	0,45		0,23	0,50
Ot	0,58		0,28	0,63
Qo’y	0,83		0,23	0,67
Cho’chqа	0,45		0,19	0,60
Arаlаsh	0,50		0,25	0,60
Arаlаsh yarimchirigаn	0,55		0,25	0,70
Chirindi	0,98		0,58	0,90
Go’ng shаltog’i	0,22		0,01	0,46
Pаrrаndаlаr аxlаti
Tovuq	0,7 – 2,1		1,5 – 2	0,8 – 1
G’oz	0,6		0,5	1,1
O’rdаk	0,8		1,5	0,4
Kаnаlizаtsiya oqovаsi,	0,01		0,002	0,004
Oqovа suv cho’kmаsi	1,9 – 3,9		2,3 – 3,9	0,01 – 0,21
Ko’k mаssа
Qаshqаrbedа	0,77		0,05	0,19
Sebаrgа	0,5		0,14	0,38
Somon	0,5		0,25	0,8

1. 
   Go’ngning organik moddalari ta’sirida tuproqning suv-fizik hossalari (suv o’tkazuvchanligi, nam sig’imi, hajm massasi) va biologik aktivligi yaxshilanadi.
   
2. 
   Organik moddalar tuproqda kechadigan gumifikasiya jarayonida oziqlanish tartibini saqlaydi. Mikrobiologik va biokimyoviy jarayonlar sonini, yo’nalishini, jadalligini oshiradi. Buning natijasida tuproqda fosforni kimyoviy birikishi pasayadi, azotni biologik singdirilishi ortadi.
   
3. 
   Organik moddalarni parchalanishidan tuproqqa og’ir singadigan birikmalarni erivchan holatga keltiradigan karbonat angidrid gazi ajralib chiqadi. Bunda tuproq usti havosi karbonat angidrid bilan boyib, bu o’simlikda kechadigan fotosintez jarayonini aktivlashtiradi.
   
4. 
   Go’ng va boshqa organik o’g’itlarga faqat oziq manba sifatida emas, balki o’simlikning oziqlanishini rag’batlantiruvchi vosita deb ham qarash kerak.
   
5. 
   Eng avvalo tuproqni meliorativ va ekologik holatini yaxshilash zarur undan keyin ularga organik o’g’itlarni berish kerak.
   
6. 
   G.Sultonova (1997,1998) ma’lumotlariga ko’ra 20 t/ga go’ng bilan N150 R100 K50 kg solinganda chanoqdagi paxta og’irligi sezilarli darajada oshgan. Ayniqsa, 40 t/ga go’ngni ekishdan oldin berilganda chigitning unib chiqishi 10-20 % ga yuqori bo’lgan. Shuningdek paxta navlari bo’yicha ochilishi ham yuqori bo’lgan.
   
7. 
   S. Qodirov Trushkin A (1993) tajribalarida g’o’zaga lignin o’g’itlarini qo’llaganda paxta hosilldorligi gektariga 2,7-3,1 s/ga atrofida oshgan.
   
8. 
   Tuproqda organik moddaning davomli va barqaror yig’ilib borishi tuproqning xossa va hususiyatlarini yaxshilaydi, jumladan buferligini oshiradi, pirovard natijada tuproqning potensial unumdorligi turg’un oshirib borishga erishiladi. (Ziyomuxammedova, Boirov, 2005).
   
9.