Agrotexnologiyalar instituti elektr energiyasi va nasos stansiyalaridan foydalanish kafedrasi

Energiya – bu materiya harakatining skalyar tavsiflardan biridir. Har bir shakldagi 
materiyaga о‘zining kо‘rinishidagi energiyasi mos keladi. Moddiy dunyoning asosiy 
qonunlari materiyaning va energiyaning saqlanish qonunlari bо‘lib hisoblanadilar. 
Energetikada energiyaning saqlash qonuni – termodinamikaning I-chi qonunidir. 
Jismning umumiy energiyasi miqdori: 
E = m c
2
 = E
ич
+Е
тш
+Е
о
 = Е
кин
+Е
пот
+Е
о
 ; 
(2.1) 
bu yerda YE – jismdagi energiyaning tо‘la zaxirasi, J; m – jism massasi, kg; 
s – yorug‘lik tezligi, m/s; Yei
ch
 – ichki energiyasi, J; E
tsh
 – tashqi 
energiyasi; Yeo – tinchlik massasining energiyasi; Yek
in
 – kinetik 
energiyasi, mexanik harakat energiyasi; Yep
ot
 – potensial energiyasi 
(jismning kuch maydonlari bilan о‘zaro ta’siri energiyasi). 
(2.1) formulada 1 gramm massaga 10
11
kJ ga teng bо‘lgan energiya mos keladi. 

---

9 
Jism ichki energiyasining tashqi shakllarga aylanish jarayonlari – bu uning 
energiyani tashqariga chiqarishidir. Kimyoviy reaksiyalarda jismning umumiy energiyasi 
zahirasidan 5×10
-9
% energiya chiqadi, bu kо‘rsatkich yadro reaksiyalarida – 0,09%, 
termoyadro reaksiyalarida esa – 0,65 % ni tashkil etadi. 
Turli xil energiya turlarining о‘zaro aylanish qonunlarini termodinamika о‘rganadi, u 
esa ikkita qonunga asoslanadi: 
Termodinamikaning 1-chi qonuni jism chiqaradigan energiyani uzatishdagi ikki 
yо‘lni kо‘rsatadi: 
ΔU = Q – W ; 
(2.2) 
bu yerda ΔU – jism ichki energiyasining о‘zgarishi; Q – issiqlik miqdori; 
W – ish miqdori. 
Bu yerda Q va W kattaliklari – energiyani uzatishdagi ikkita shakldir.