Ахборот тизимлари

Prototip usuli
Prototip usuli tizimlar yaratilish jarayonida takrorlanish yondashuvini qo'llaydi. Har bir takrorlanishda talablar va muammoning alternativ yechimlari aniqlanadi va tahlil qilinadi, yangi dizayn tayyorlanadi va tizimning bir qismi amalda yaratiladi. Foydalanuvchilar prototipni ishlatib ko'radilar va o'z fikrlarini bildiradilar (1.10-rasm ). Prototip usuli tizimning muhim qismini tajribaviy yaratilishidan boshlanadi. Yaratilgandan keyin u takomillashtiriladi va yakuniy versiyasida ishlatiladi.
Prototiplarning ikki xili bo'ladi:
• operatsion prototip - funktsional prototip bo'lib uni asosida yakuniy prototip ishlab chiqiladi;
• keyinchalik tashlab yuboriladigan prototip -soxta prototip, tizimning tushunarsiz bo'lgan joylarini aniqlashtirish uchun yaratiladigan prototip. Masalan, tizimni yangi uskuna bilan bog'lash noaniq bo'lsa, ushbu prototip sinash uchun yaratilishi mumkin. Keyinchalik uni tashlab yuborsa ham bo'ladi.
Hozirgi zamonda prototip usuli dasturlarni tezkor yaratish (DTYa) usulida ishlatiladi. DTYa usuli yaratish jarayonini tezlashtirish uchun zamonaviy vositalar, texnika, metodologiyalar va to'rtinchi avlod tillarini (4GL) ishlatadi. DTYa vositalariga vizual dasturlash vositalarini misol qilish mumkin: Microsoft Visual Basic, Borland C++Builder, Sybase PowerBuilder va boshqalar. Bu asboblar dasturlar kodining katta qismini o'zlari ishlab chiqadi va dasturchiga yaratishda katta yordam beradi. Prototip usulining kuchli va kuchsiz taraflarini quyidagi jadvalda ko'rish mumkin.




II BOB. PHP VA MYSQL YORDAMIDA
AXBOROT TIZIMINI YARATISH

2.1 PHP va MYSQL bog’liqligi va MYSQL

ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi

PHP tili turli ma’lumotlar bazasi bilan bog’lana oladi, bu esa uning yo’tuklaridan biri hisoblanadi. Bu bo’limda MySQL ma’lumotlar bazasi haqida so’z boradi. Gap shundaki MySQL keng tarqalgan bepul ma’lumotlar bazasi bo’lib, u PHP – senariylar yaratishda qo’llaniladi. MySQL dastur interfeysi SQL tili buyruqlaridan foydalaniladi. Har bir ma’lumotlar bazasi o’zining dasturiga ega bo’lgani kabi MySQL ham dastur interfeysiga ega. MySQL dasturi o’rnatilgandan so’ng mysql.exe fayli yordamida konsol oynali dastur ishga tushadi. Bazadan ma’lumotlarga murojat umumiy protsedurasini keltiraiz.

MBBT() ga bog’lanish

SQL() buyruqlari

MBBT() tizimidan chiqish

?>

MySQL - bu eng mashhur va juda ko‘p foydalaniladigan ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimi(MBBT) hisoblanadi. Bu tizim juda katta ma'lumotlar bilan ishlash uchun yaratilmagan, aksincha biroz kichik hajmdagi bazalar bilan katta tezlikda ishlash uchun yaratilgan. Uning asosiy ishlash doirasi, saytlar hisoblanadi. Hozirgi kunda juda ko‘p sayt va bloklarning ma'lumotlari aynan shu MBBT saqlanadi. Ho‘sh, saytlarning nimalari bazada saqlanishi mumkin? Dastlab, ma'lumotlar saqlash uchun dasturchilar fayllardan foydalanishgan, ya'ni fayl ochilib kerakli ma'lumotlar u yerga saqlanib, kerakli paytda chaqirib ishlatilgan. Keyinchalik fayllardan voz kechilib(noqulayliklar yuzaga kelgan, ya'ni faylni ochish, o‘qish, yopish,.. ko‘p vaqtni olib qo‘ygan, u yerdan qidirish, xullas juda ko‘p), ma'lumotlar bazasiga o‘tilgan. Bazada saytdagi maqolalar, sayt foydalanuvchilari haqidagi ma'lumotlar, sayt kontentlari, qoldirilgan kommentariyalar, savol-javoblar, hisoblagich natijalari va shunga o‘xshash juda ko‘p ma'lumotlar saqlanadi. MySQL shunday ma'lumotlarni o‘zida saqlaydi. MySQL - juda katta tezlikda ishlovchi va qulay hisoblanadi. Bu tizimda ishlash juda sodda va uni o‘rganish qiyinchilik tug‘dirmaydi.MySQL tizimi tcx kompaniyasi tomonidan, ma'lumotlarni tez qayta ishlash uchun korxona miqyosida ishlatishga yaratilgan. Keyinchalik ommalashib, saytlarning asosiy bazasi sifatida yoyildi. So‘rovlar SQL tili orqali amalga oshiriladi. Bu MBBT relyatsion ma'lumotlar baza hisoblanadi. Bu degani baza jadvallar, jadvallar esa ustunlardan tashkil topgandir. MySQL MBBTi 2 xil turdagi litsenziyaga ega. Birinchisi tekin, ya'ni MYSQLni ko‘chirib olish va ishlatish hech qanday harajat talab qilmaydi va GPL(GNU Public Licenseb, GNU) litsenziyasiga asoslanadi. Ikkinchi turi, GPL shartiga ko‘ra, agar siz MySQL kodlarini biror dasturingizda ishlatsangiz, bu dasturingiz ham GPL(tekin) bo‘lishi kerak. Bu esa dasturchiga to‘g‘ri kelmaydi. Shuning uchun, bu dasturingizni pullik qilishingiz uchun MySQL pullik litsenziyasini sotib olishingiz kerak.
Mysql [-h tugun] [-u foydalanuvchi_nomi] [ma’lumotlar_bazasi_nomi] Kvadrat qavslar ularning qo’yilishi muhim emasligini bildiradi. Tugun – bu
MySQL ishlab turgan kompyuter nomi. Agar bu parametr ko’rsatilmagan bo’lsa, u holda MySQL lokal kompyuterda ishlab turibdi deb hisoblanadi. Agar foydalanuvchi nomi ko’rsatilmagan bo’lsa, u holda kompyuter yuklanganda ro’yxatdan utgan foydalanuvchi ishlatayotganligi tushuniladi. Agar ma’lumotlar bazasi nomi ko’rsatilmasa, MySQL mavjud bazasi ishlab turganligini bildiradi. parametri faqatgina MySQL ishlash uchun parol suragan takdirdagina ko’rsatiladi. Agar mavjud bo’lgan ma’lumotlar bazasiga bog’lanish uchun USE buyrug’idan foydalaniladi. Masalan cars bazasiga bog’lanish uchun

USE cars;

25

buyrug’i ishlatiladi. Shundan so’ng ekranda baza tanlanganligi haqidagi xabar chiqadi.
Database changed

Agar ro’yxatdan o’tish paytida baza MySQL serverida baza tanlanmagan bo’lsa va USE buyrug’idan oldin boshqa buyruqlar ishlatilgan bo’lsa, u holda quyidagi xatolik ekranda paydo bo’ladi.

ERROR 1046:p No Database Selected

Ma’lumotlar bazasini bilan ishlashdan oldin ma’lumotlar bazasini o’zini yaratish va undan so’ng jadvallar yaratish mumkin. Ma’lumotlar bazasini yaratish uchun SQL buyrug’i CREATE DATBASE buyrug’idan foydalanish mumkin.

CREATE DATBASE cars;

MySQL bu surovni Qayta ishlagandan so’ng quyidagi xabarni chiqaradi. Query Ok, 1 row affected (0.07 sec)

Jadval yaratish uchun SQL tilining CREATE TABLE buyrug’idan foydalaniladi.Masalan quyidagicha
CREATE TABLE Equipment

(Equip_ID INT UNSIGNED NOT NULL AUTO INCREMENT PRIMARY KEY, Equip INT UNSIGNED);

2.2 PHP yordamida mysql ma’lumotlar bazasiga bog’lanish

PHP da mysql_connect funktsiyasi senariyni MySQL bilan bog’laydi. mysql_connect ( “localhost” , “username”, “password”); Bu funktsiya uchta muhim bo’lmagan parametrga ega. Bu parametrlar yo’qorida kurib utildi. Bu parametrlarni jimlik koidasi bo’yicha ishlatish uchun funktsiya argumentlari ko’rsatilmaydi.

$db=mysql_connect();

Aniq bazaning o’ziga bog’lanish uchun mysql_select_db() funktsiyasidan

foydalaniladi.

mysql_select_db(“cars”);

MySQL serveriga surovlar mysql_query funktsiyasi yordamida beriladi. Surov avval biror bir satr o’zgaruvchisiga o’zlashtirilgan bo’lishi kerak.

$query=”select *from mashina”

$result=mysql_query($query);

Ko’pchilik xollarda natijalovchi ma’lumotlarda sartlar sonini bilish kerak bo’ladi. Buning uchun mysql_num_rows funktsiyasidan foydalaniladi.

$num_rows=mysql_num_rows($result);

Ma’lumotlar to’plamidan alohida satrlarni turli usullar yordamida ajratib olish mumkin. Masalan mysql_fetch_array funktsiyasi yordamida, keyingi satrning xesh-kodini Qaytaradi. Agar yozuv boshqa mavjud bo’lmasa, false qiymatni Qaytaradi.