Ахборот тизимларини лойиҳалаш

Kompyutersiz  axborot  ta‟minoti.  Texnik-iqtisodiy  tartiblashning  asosiy 

tushunchalari.  Texnik-iqtisodiy  axborotlarni  qidirish,  qayta  ishlash  va  aloqa  kanallariga 

uzatishni  qulay  amalga  oshirish  uchun  ularni  sonli  kо‗rinishga  о‗tkazish  zarur.  Shu 

maqsadda  ularni  avvalo  tartiblash  keyin  esa  rasmiylashtirish  klassifikator  orqali  amalga 

oshiriladi. 

Guruhlash  (klassifikatsiya)  qabul  qilingan  usullari  orqali  obyektlarni  bir  necha 

obyektosti qismlarga ajratilishidir. Obyekt deganda ihtiyoriy predmet, jarayon, moddiy va 

moddiy  bо‗lmagan  hodisalar  tushuniladi.  Klassifikatsiyalash  tizimi  obyektlarni  ma‘lum 

sinflarini  ajratishga  va  guruhlashga  hamda  ularni  umumiylik  xossalari  bо‗yicha  ajratish 

imkonini  beradi.  Shunday  qilib,  obyektlarni  bir  necha  obyektostilari  tо‗plamiga  ajratish 

qoidalari tо‗plami klassifikatsiya tizimi deyiladi. 

Klassifikatsiyalash  obyektlarining  xossalari  yoki  tavsifi  bо‗yicha  ularni  о‗zaro 

о‗xshashligi  yoki  о‗xshamasligini  ifodalanishi  klassifikatsiya  belgisi  deb  ataladi. 

Masalan,  avtomatlashtirish  obyektining  faoliyati  va  korxona  hamkorlari  roli  bо‗yicha 

barcha korxonalar ikki guruhga bо‗linadi: ta‘minlovchi va iste‘molchi. Bir yoki bir necha 

belgilari  bо‗yicha  klassifikatsiya  obyektlarining  qismlarini  birlashtiruvchi  tо‗plam  yoki 

tо‗plamostilari klassifikatsion guruhlar deb nomlanadi. 

Klassifikator – bu shunday hujjatki, unda obyektlar nomi, klassifikatsion guruh nomi 

va  ularni  belgilash  (kodlash)  nomlarini  о‗z  ichiga  olib,  axborot  tizimida  axborotni 

rasmiylashgan tavsifini amalga oshiradi. 

Klassifikatorlar  ta‘sir  doirasi  bо‗yicha  quyidagi  turlarga  bо‗linadi:  xalqaro, 

davlatlararo, sohalararo va xususiy klassifikatorlar. 

Har  bir  klassifikator  quyidagi  xossalarga  ega  bо‗ladi:  tizimni  ixchamligi,  tizimlar 

hajmlari, tizimlarni tо‗ldirilganlik darajasi. 

Hozirgi  zamonda  asosan  klassifikatsiya  tizimini  ikki  turi  qо‗llaniladi:  bо‗ysunishlik 

tartibi va kо‗p aspektlik (kо‗p nuqtai-nazarlik). 

Iyerarxik (bо‗ysunish darajasi) tizimni xarakterli xususiyatlari: 

- klassifikatsiyalashni (guruhlashni) cheklanmagan sondagi belgilaridan (xossalardan) 

foydalanishlik imkoniyati; 

-  klassifikatsiyalash  belgilarining  bо‗ysunishlik  darajasi.  Bu  klassifikatsion 

guruhlarni  bir  xil  belgilari  bо‗yicha  birlashtirilgan  bо‗ysunuvchi  guruhostilarga 

bо‗linishidir.