Aholini favqulotta vaziyatlarda harakat qilishga ma’naviy-ruhiy tayyorlash. Axoli orasida tarqalgan mish-mishlar yoki Ommaviy axborot vositalaridagi ayrim ma’lumotlarning axoli ma’naviy-ruhiy holatiga salbiy ta’siri va ularga qarshi kurash

RUXIY TAYYORGARLIK deganda, axoli orasida va xususan xarbiylashtirilmagan bulinmalarning shaxsiy tarkibida eng zarur bulgan xislatlarni, jumladan zamonaviy urush vaqtida vujudga keladigan eng keskin va eng xavfli sharoitda yurish – turish, axloqiy prinsiplariga tula mos xolda dadil xarakat qilish qobiliyatini kuchaytiradigan ruxiy xislatlar xosil qilish, odamlar ruxini urush davridagi og’ir musibatlarga, xar qanday man’naviy va jismoniy zurikishlarga bardosh beradigan qilib rivojlantirish va takomilashtirish eng og’ir paytlarda xam uzini yuqotmaslik sabot-matonotli bulib mardlik, jasurlik, aktivlik va tashabbus kursatish tushuniladi . Favqulodda vaziyatlarda insonlarda yuzaga kelishi mumkin bulgan "qurquv" tushunchasini nazorat qilinadigan va nazorat qilinmaydigan turlarga ajratish qabul qilingan. Nazorat qilinadigan variantida inson xavf-xatar tug’risida ma'lum tushunchalarga ega buladi va bu vaziyatlarni chetlab utishga xarakat kiladi. Nazorat kilib bulmaydigani mutaxassislarning fikriga binoan irsonning vaximaga tushishi va boshkarish jarayonining yuklig’i bilan xarakterlanar ekan. Ko’p marotaba xavf - xatarlarga rupara kelgan mashxur sayoxatchi E. Bishonning ta'kidlashicha nazorat qilinmaydigan qurquv - "jismoniy jixatdan uta chiniqqan sportsimenni xam uta taxlikali vaziyatga tushirishi mumkin". Xuddi shuningdek bu vaziyatning teskarisi, ya'ni "jismoniy jixatdan uta zaif bulishiga qaramay ma'naviy chinikkanligi xisobiga qaxromonga aylanishi mumkin". Axolining aloxida guruxlarining favqulodda vaziyatlar sharoitidagi tug’ri xatti - xarakatlarining asosini shu gurux tarkibidagi aloxida ajralib turadigan shaxsning xatti- xarakatiga bog’lik bulishligi aniqlangan. Shu bilan birgalikda ma'lum jamoa tomonidan u yoki bu turdagi favqulodda vaziyatlarni bartaraf qilish masalasining yechimi ma'lum guruxning xatti - xarakatiga bog’lik bularkan. Ma'naviy-siyosiy va ruxiy tayyorgarlik-uzaro bog’lik va bir-birini taqoza etadigan yakka-yagona uzliksiz jarayondir. Uning ob'ektiv faoliyatida ma'naviy-siyosiy va psixologik sifatlar zuxur buladigan insondir; uning maqsadi insoning aql-idroki xamda psixikasiga ta’sir kursatish, Vataning yuksak darajada ongli va jasur ximoyachilarini tarbiyalashdir.Bu yagona jarayonda axolining ma’naviy – siyosiy jixatdan tayyorgarligi xal kiluvchi omil bulib xisoblanadi. Ma’naviy – siyosiy va ruxiy jixatdan tayyorlashning eng muxim yunalishlaridan biri - bu ommaviy qirgin qurolidan muxofazalanish mumkinligiga, ayniqsa xar bir Fuqaroning shu jumladan jamoaning xar qanday kurinishdagi xavfli vaziyatlardan xam mumkin qadar kam talafot bilan chikib ketish mumkinligiga ishonch xosil qilish kerakligi katta axamiyatga ega buladi. Yadroviy qurolning juda katta zarar keltiruvchi omillari va uning oqibatlaridan ogox bulish kerakligi xamda muxofazalanish inshootlari va vositalaridan unumli va oqilona foydalanilgan taqdirda axoli orasidagi yuzaga kelishi mumkin buladigan talafotlar anchaga kamaytiriladi. Axoli orasida yetarli darajada targ’ibot–tashviqot ishlari olib borilgan taqdirda, ya’ni yadroviy qurolning zarar keltiruvchi omillariga tug’ri baxo berish, pisand qilmaslik kabi xayollardan yiroq bulish, mabodo xavfli vaziyat taxmin qilinsa, axolining barcha qismi xech qanday vaximaga tushmasdan, xar bir fuqaro o’z vazifasiga tug’ri yondashgan xolda kerakli xatti-xarakatlarni uzida mujassamlashtirgan bulishi zarur. Zamonaviy urushning salbiy oqibatlari, ayniqsa yadroviy, ximiyaviy va bakteriologik qurollarning zarar keltiruvchi omillari xaddan tashqari xatarli ekanligini unutmaslik, shu bilan birgalikda bunday qurollarning xavfli tomonlarini burttirmasdan yetarli darajada asoslab berish kerak. Ma’naviy – siyosiy va ruxiy jixatdan tayyorlashning yana bir muxim yunalishlaridan biri o’zbek xalqining boy an’analaridan biri bulmish- xar qanday dushmanga qaqshatgich zarba bera olishligi va Vatanimiz sarxadlaridan xaydab chiqarishga qurbi va qudrati yetishligiga ishonchi komilligi, ularni, ya’ni Fuqarolarimizni qurquv va vaximaga tushmaslik kabi ruxlarda tarbiyalashga yordam beradi. Maboda Fuqaroni vaxima bossa yoki qurquv xolatiga tushsa, u xolatda unday shaxslar vaziyatga qarab ish tutolmaydi, o’zini-o’zi muxofazalashi tug’risida muloxaza yurtish juda qiyin. Albatta, axoli orasida o’zini-o’zi muxofazalash kabi xususiyatlarni xosil qilishda amaliy mashqlarning roli beqiyos katta xisoblanadi, Buning uchun amaliy mashg’ulotlarni ommaviy qirgin qurollarning shikastlanish uchoqlariga uxshash sharoitlarda olib borish xamda vaximaga tushish extimoli bor Fuqarolarga jamoa tomonidan ijobiy tomonlama qullab-quvvatlash kabi xarakatlar insonga daddillik bag’ishlaydi, uning ruxiy iztiroblarga tushish xolatlari yuqoladi. Axolini amaliy mashg’ulotlarga jalb qilish, uni ma’naviy-psixologik jixatdan tayyorlash vazifasining muvaffaqiyatli xal etilishiga tegishli uquv-moddiy bazasi bulgan taqdirdagina erishish mumkin. Bunday bazaning asosini kup vaziyatlarda uquv-mashg’ulot shaxarchalari, ish olib boriladigan tabiiy uchastkalar va turli ob’ektlarga qarashli bulgan uyingoxlar tashkil etadi. Bu turdagi ob’ektlarda uquv-mashg’ulot bazalaridagidek urush vaqtidagidek xar xil uxshash sharoitlar yaratiladi: yong’in uchoqlari, tutun bosgan zonalar, yemirilgan imoratlar va bosib qolgan uchastkalarni barpo etish, soxta portlashlar, turli chaqnashlar va boshqa turdagi turli xodisalarni vujudga keltirish mumkin.Axolini ma’naviy- siyosiy va pixologik jixatdan tayyorlash ishining tarkibiy qismlaridan Yana biri Fuqaro bilimlarini propaganda qilishva axolii ongiga yetkazish vazifalarini o’z ichiga qamrab oladi.Shuningdek xozirgi kunda bu kurinishdagi tashfiqot ishlari keng quloch yoyib bormoqda va buning uchun barcha mavjud vosita xamda usullardan foydalanilmoqda.Shuni ta’kidlash joizki, axolini ma’naviy-siyosiy va psixologik jixatdan yuksak darajada tayyorlash jarayoni va uning axamiyati Fuqaro muxofazasining axolini turli kurinishdagi favqulodda vaziyatlardan muxofazalash vazifasining muvoffakiyatli xal etilishiga yordam beradi,shu jumladan uning ishonchliligini va samaradorlik darajasining oshirilishiga turtki bergan buladi.