Moddiy xarajatlar – xom-ashyo va asosiy materiallar, yordamchi materiallar, yoqilg‘i, energiya va boshqa xarajatlardan iborat. Moddiy resurslarning qiymati ularni sotib olish bahosi (qo‘shilgan qiymat solig‘isiz), ta’minot va tashqi iqtisodiy tashkilotlarga to‘lanadigan ustamalar, komission mukofotlar boj to‘lovlari, tovarlar birjasining xizmat qiymatlari, tashish, saqlash va etkazib berish haqlarining yig‘indisidan tashkil topadi.
Mehnat haqi xarajatlari – asosiy ishlab chiqarish xodimlarining ish haqi mukofotlari, rag‘batlantiruvchi va tiklovchi (qoplovchi) to‘lanmalar, natural haq sifatida beriladigan mahsulotlarning qiymati, tuzilgan shartnomalar bo‘yicha xodimlarga beriladigan mehnat haqi va boshqa to‘lanmalarni o‘z ichiga oladi.
Meros – qonun yoki vasiyatga muvofiq merosxo‘rlik asosida qabul qilinadigan mulk.
Merosxo‘rlar – qonunga muvofiq ikki toifaga bo‘linadi: 1) birincha darajali (navbatdagi) merosxo‘rlar – vafot etgan shaxsning bolalari, xotini (eri), ota-onasi, vafot etgandan so‘ng tug‘ilgan farzand; 2) ikkinchi darajali (navbatdagi) merosxo‘rlar – vafot etgan shaxsning aka-ukalari, opasingillari, ota yoki ona tomonidan bobosi va momosi. Ikkinchi darajali (navbatdagi) merosxo‘rlar qonun bo‘yicha birinchi darajali (navbatdagi) merosxo‘rlar bo‘lmaganda, ular tomonidan meros qabul qilinmaganda yoki vasiyatchi tomonidan ular meros qabul qilish huquqidan mahrum etilganda merosni qabul qilishga chaqiriladilar.
Muomala xarajatlari – mahsulotlar muomalasi jarayoniga xizmat qiluvchi xarajatlardan iborat. Ular ikki ko‘rinishda bo‘lishi mumkin: 1) oldi767
jarayonida ijtimoiy maqsadlar uchun nobyudjet fondlarga, mehnat haqi fondiga bog‘langan va mahsulot tannarxining tarkibiga kiritiladigan to‘lovlarning tegishli qismi tarkib topadi: pensiya fondiga, majburiy tibbiyot sug‘urtasi fondiga va h.k.
Maqsadli byudjetdan tashqari (nobyudjet) fondlar - qarang:
Byudjetdan tashqari (nobyudjet) fondlar.
Maqsadli xorijiy kredit - loyihalarning maqsadlariga muvofiq ravishda tovarlar, ishlar va xizmatlarning haqini to‘lash yo‘li bilan mablag‘larni xorijiy valyutada qaytarilish va tiklash asosida taqdim etilishini ko‘zda tutgan holda hukumatning tashqi qarz olish Davlat dasturiga kiritilgan loyihalarini moliyalashtirish shakli. Ular xorijiy davlatlarning hukumatlari, banklari va firmalarining kreditlariga bog‘langan kreditlarni va xalqaro moliyaviy tashkilotlarning nomoliyaviy kreditlarini o‘ziga qamrab oladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |