Айдарбек тулепов ислом


Download 7.76 Mb.
Pdf ko'rish
bet52/193
Sana16.11.2023
Hajmi7.76 Mb.
#1781476
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   193
Bog'liq
86. ИСЛОМ ВА АКИДАПАРАСТ ОКИМЛАР

Айдарбек Тулепов. 
Ислом ва ацидапараст оцимлар
Уларда нам оз, руза ва бош ка и слом м ароси м лари 
масжид каби ибодатхоналар умуман йук. Нусайрийлар 
хозирги кунда Сурия ва Туркияда оз микдорда мавжуд.
Ботиния: 
А раб ти ли даги ботин, яъни ичкари, 
яширин, сирли маъноларини англатади. И сломдаги 
мафкуравий оким лардан би рининг тарафдорлари. 
Ботинийлар окими V III асрда вужудга келган булиб
уларнинг акидасига кура, Куръон оятлари ва хддисларни 
зохирий ва лугавий талкин этишга карши чиккан.
Уларнинг иддаоларига кура, оят ва хддисларнинг 
зохирий м аъноларини эмас, балки яш ирин м азм ун- 
ларини олиш зарур. Бу акида билан улар ислом шари- 
атига карши чиккан булдилар. Зеро, шариат хукми 
буйича оят, хадис ва бошка барча манбаларнинг ибора- 
лари, у кайси тилда булмасин, зохирий ва истилохий 
маъноларига асосланган холда талкин этилади.
А х ли Сунна вал-Ж амоа акидасига биноан, боти ­
ни й лар ш ариатга хи лоф эътикодда булган и учун 
д и н си злар каторида саналган.
К,арматия: 
И см о и ли й ла р н и н г асосий ш охобча- 
ла р и д а н бири б у ли б , ула р н и карм атлар хам деб 
аталади. Ш унингдек, бу фиркага янги кирганларга 
таълим бериш каттик коида асосида олиб борилгани 
сабабли, уларнинг иккинчи ном и таълим ийлардир.
К арм атлар харакати IX аср охи р и да Ж ан уби й
Ирокда вужудга келган, Сурия ва Яманга таркалган, 
дехконлар, кучманчи бадавийлар ва хунармандлардан 
таш кил топган.
Хдракат уз номини унинг рахбари ва ташкилотчиси 
Хамдон ибн Ашъаснинг лакаби Кармат (ёхуд Карматуя,
98


Рофизия тоифаси
К,ирмит)дан олган. Унинг маъноси манбаларда турлича 
(«калта оёк,», «к и зи л куз») изох,ланган. Бирок, Хамдон- 
гача х,ам Кдрматия номи бор эди, бу эса, Х ам дон уз 
лакаби н и уша даврда мавжуд булган ш иаликнинг 
бирон-бир ташкилоти номидан олган деб х,исоблашга 
асос булади.
К,арматийлар аббоси й лар хали ф али ги га карши 
К узголонларга бош чи ли к килган. Улар ерга жамоа 
эгалигини, ум ум и й (куроллардан таш кари) тенглик 
гояларини таргиб этишган. Улар ислом маросимларини 
бажармаган, шариат коидаларини тан олмаган, уларда 
масжидлар булмаган. К,арматийлар мусулмонларнинг 
зиёратгох,лари (масалан, Каъба ва у ердаги «кора т о ш »- 
хджар ал-асвад)ни бидъат деб х^соблаган.
К,арматийлар 284/899 йил Бахрайнни босиб олиб, 
ал-Аксода (Шаркий Арабистон) уз давлатини тузган, бу 
давлат XI аср охиригача мавжуд булган. Кдрматийлар 
318/930 йил и х,аж вактида Маккага хужум килиб, уни 
талон -тарож этишган, х,аж зиёратига борганларни 
улдириш ган, бир кисмини кул килиш ган, у ердаги 
«К,ора тош »ни парчалаб, улжа килиб олиб кетишган27. 
Бу х,ол кенг х а лк о м м а си н и н о р о зи л и ги га сабаб 
булиб, XI аср охири ва X II аср бош ларида И рок ва 
Эронда уларга карши ш иддатли кураш бош ланган 
ва К,арматийлар х,аракати бостирилган. Кейинчалик 
карматийлар и см ои ли й ларн и н г бошка оким ларига 
куш илиб, йуколиб кетган.
Хулмония: 
Ф и р канинг асосчиси - А б у Х улм он
Ф ори си й Х а ла б и й (ваф. 339/950 й.) були б , ун и н г 
тарафдорларини хулм онийлар деб атаганлар. Дастлаб
27 К,ора тош 20 йилдан сунг уз жойига кдйтарилган.
99



Download 7.76 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   193




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling