Айдарбек тулепов ислом


Download 7.76 Mb.
Pdf ko'rish
bet143/193
Sana16.11.2023
Hajmi7.76 Mb.
#1781476
1   ...   139   140   141   142   143   144   145   146   ...   193
Bog'liq
86. ИСЛОМ ВА АКИДАПАРАСТ ОКИМЛАР

А йдарбек Тулепов. 
Ислом ва ацидапараст оцимлар
д еб эъ лон ки ли б, одам ларн и жанговар кайфиятга 
ундамокдалар. Энг ачинарлиси шундаки, бу ок,имлар 
хали онги ш аклланиб улгурм аган, тажрибасиз, гур 
ёшларни уз тузогига илинтириб, улардан узларининг 
гаразли м аксадлари йулида ф ойдаланм окдалар.
Т а р и хга назар таш ласак, б у з гу н ч и л и к д о и м о
тараккиёт йулига гов були б келган. Ж умладан, X III 
асрда мугуллар истилоси натижасида юртимиз к,андай 
мудхиш холатни бошдан кечирганини эслаш кифоя. 
И сти лод ан олд и н Самаркандца 250 масжид ва 40 
Мадраса, Бухорода эса 400 масжид ва 30 Мадраса булган.. 
Бу даврда М овароуннахрда аксарият ахоли и слом
дини арконларини и зч и л тутиб, эътик,одда к,атъий 
булган. М угуллар бу ерда янги дин таш кил килиш , 
ёки узл а р и н и н г ди н лар и га киритиш оркали халк 
би лан чи н ги зи й лар уртасида яна уруш -жанжаллар 
чикариш ни хохлам ас эди.
Мусулмон уламолари олдида икки йул булиб, бирин- 
чиси, истилочиларга карши халкни оёкка тургазиб, 
душман билан жанг килиш булса, иккинчиси, мугуллар 
хукум атининг м уайян талаблари н и бажариб, халк 
билан мугуллар уртасидаги низоларни тинч йул билан 
хал килиш турарди. Агар улам олар биринчи йулни 
танлаганда, халкнинг кирилиб кетишига олиб келар эди. 
Уламолар бу борада окилона йул тутиб, уз яшаш услуби 
ва эътикодини сакдаган холда, мугулларга буйсунишди 
ва халкнинг муайян эркинлигига эришишди.
М у гу л и с т и л о ч и л а р и М о в а р о у н н а х р га ай нан 
бахор фаслида кириб келиб, экинзор ва бог-рогларни 
юз м и н гл а б аскарлари ва о т -у л о в л а р и харобага 
айлантириб, куплаб м асж ид-м адрасаларни вайрон
252


Хулоса
к,илган ва бегунох кишиларнинг улимига сабаб булган 
булсалар хам улар барпо этган давлатни уша давр 
улам олари «д о р у л -и с л о м » («м у с у л м о н м а м лак а т») 
д еб к,абул к,илишлари учун куйидаги ф атволарга 
суян ган лар:
1. 
А б у Ханиф а68 ( р а х м а ту лл о х и а ла й х ) сузи га 
кура, дор ул-харб булиш и учун у мамлакатда ширк 
хукм лари жорий к,илинган, дор ул-харб саналувчи 
м ам лакатга бевосита куш ни були б, уртада бошк;а 
м у су л м о н л а р яш айдиган шахар булм аган , би р ор 
мусулмон ёки зим м ий69 жонига ом онлик берилмаган 
були ш и керак. М ана шу ш артлар т оп и лм а са дор 
ул-ислом дор ул-харбга айланмайди. Бу ерда мусулмон 
ва зи м м и й ла р га м уш риклар том он и д а н о м о н л и к
берилган ёки берилмагани назарда тутилган. Яна А бу 
Ханифа рахматуллохи алайх айтади: Модомики, ислом 
ахкомидан озгина микдорда булса хам мамлакат дор 
у л -и сл о м хукмида к,олаверади.
Изох: А бу Ханифанинг сузига кура, ширк хукмлари 
жорий булиши, яъни бутпарастлик ёки оташпарастлик 
хукм лар и га халк,ни зурлаш , куфр м ам лак ати деб 
хи со бла н аётган д ав латга чегарадош були ш и ёки 
истилочилар томонидан мусулмонлар ва зиммийларга 
тинч хаёт кечириш ларига ш ароит булм асли ги ди р. 
Юк,оридаги шарт-шароит мамлакатда булмаса, ислом 
хукмларидан озгинасига булса хам рухсат берилса, 
«д о р а л -и с л о м » м усулм он мамлакати «д о р а л-ха р б»

Download 7.76 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   139   140   141   142   143   144   145   146   ...   193




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling