Айдарбек тулепов ислом


Ислом динидаги фикдий мазхдблар


Download 7.76 Mb.
Pdf ko'rish
bet16/193
Sana16.11.2023
Hajmi7.76 Mb.
#1781476
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   193
Bog'liq
86. ИСЛОМ ВА АКИДАПАРАСТ ОКИМЛАР

Ислом динидаги фикдий мазхдблар
ацоидга дойр асарларни колдирган. Булардан ташкари 
•ал-Фикхул-абсат, «Китобул-олим вал-мутааллим», 
Китобур-рисола», «ал-К,асидатун-Нуъмония», «Маъри- 
фатул-мазохиб» номли асарлари хдм бор ваулар бизгача 
(ч иб келган. Шулар кдторида манба ва тадк,ик,отларда 
нусхалари топилмаган бошка асарлари хакида хам суз 
юритилган.
Ханафий мазхаби хижрий II асрдан шарку гарб
тим ол у жанубга уз нуфузини утказа бошлади ва 
биринчи боскичда Аббосийлар давлати худудида 
таркалди, сунгра куп улкаларда барча халкларнинг 
ичига кириб бориб, улар томонидан кабул килинди 
на айрим мамлакатлар, масалан, Ирок, Эрон, Мова- 
роуннахр, Хуросон ва Туркия худудларида Аббо­
сийлар, Сомонийлар, К,орахонийлар, Газнавийлар, 
Салжукийлар, Хоразмшохлар, Мисрда Айюбийлар, 
Мамлуклар, Темурийлар, Бобурийлар, Шайбонийлар 
давлатлари ва Усмонийлар империяси томонидан 
расмий мазхаб сифатида кабул килиниб, уларнинг 
кенг сохали барча худудларида суд ишлари ушбу 
мазхаб асосида олиб бориларди.
Салжукийлар бош вазири Хожа Низомулмулк 
(-108/1018-485/1092) химояси остида Мовароуннахр 
\удудида Шофиий мазхаби бир оз таркалиб, хана- 
(|>ийлик билан ракобатга киришган булса хам Абу 
.1ах,ранинг фикрича, бундай ракобат факат фикхий 
муиозаралар доирасида чекланган булиб, фикх илми- 
п инг ривожига сабаб буларди хамда ундан хеч кандай 
адоват ва хусумат келиб чикмасди.
Х,озирги кунда ханафийликнинг жугрофий худуди 
М арказий Осиё давлатлари д ан бош лаб, Хитой, 
Лфгонистон, Покистон, Хиндистон, Эрон, Ирок,
)
;•«>') 
33


Айдарбек Тулепов. Ислом ва ацидапараст окимлар
Арабистон, Яман, Миср, Жазоир, Тунис, Марокаш, 
Туркия, Индонезия ва бошк,а мусулмон улкаларига 
етиб боради. Абу Ханифа маз^аби айтиб утилган 
мамлакатларнинг айримларида асосий мазх,аб булса, 
айримларида иккинчи ёки учинчи уринда туради.
Ханафий мазхдби Шимолий Африка мамлакатлари 
(Тунис, Жазоир, Марокаш)да тарк,алган эди. Бу улка- 
ларда хднафийлар сони куп булмаса хам бу мазх,аб 
олимлари катта иззат ва хурматга эга. Тунис пойтах- 
тида суд ишлари х,анафий ва моликий мазхдблари 
асосида юритилиб, унда хднафий суд тизими моликий 
суд тизи м и билан бирга кулланилади. Мисрлик 
таникди олим ал-Ливо Хасан Содик,нинг таъкидла- 
шича, бу ерда хднафий мазх,абининг буюк муфтийлари 
маънавий рах,барлик мак,омида туриб, «шайхул-ислом» 
номи билан аталадилар.
Шунингдек, одат буйича «Зайтуна» университети 
ук,итувчиларининг ярми х,анафийлардан ва ярмиси 
эса м ол и ки й л ардан иборат. Х,анафий мазх,аби 
тарафдорлари Хиндистонда 48 млн.га етиб боради. 
Жанубий Америка ва Бразилияда 25 млн х,анафий 
мусулмонлари мавжуд.

Download 7.76 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   193




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling