Ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogilka

Lug‘atga kirish- lug‘atning umumiy lug‘at tarkibidan bir birlikni tavsiflashga bag‘ishlangan qismi. Lug‘at yozuvi bosh so‘z (morfema, ibora va boshqalar) bilan ochiladi, u asl shaklida beriladi va, qoida tariqasida, urg‘uga ega. Stilistik rangdagi bosh so‘z maxsus belgi bilan birga keladi: so‘zlashuv, so‘zlashuv, kitobiy va boshqalar. Lug‘at yozuvida so‘zning talqini, so‘zning grammatik va hosilaviy xususiyatlari, sarlavhali so‘zning leksik tizimning boshqa so‘zlari bilan bog‘lanishi haqidagi ma'lumotlar va boshqalar bo‘lishi mumkin. Ko‘pincha lug‘at yozuvida so‘zdan foydalanishning semantik va grammatik xususiyatlarini ko‘rsatadigan misollar keltiriladi. Ba'zan lug‘at yozuvida ilmiy adabiyotlar ro‘yxati va illyustrativ misollar uchun manbalar mavjud.Har xil turdagi lug‘atlardagi lug‘at yozuvlari o‘ziga xos xususiyatlarga ega.
Lug‘at yozuvining mazmuni va hajmi lug‘at tavsifining maqsadlariga bog‘liq. Ayrim lug‘atlar so‘z ma’nolarini izohlashga bag‘ishlangan: masalan, izohli lug‘atda so‘zning leksik ma’nosi haqida kerakli va yetarli ma’lumotlar berilgan. Boshqa lug‘atlar so‘zning ma'nosini tushuntirmaydi, balki so‘z haqida boshqa ma'lumotlarni beradi: lug‘at o‘rganilayotgan matnlarda so‘z necha marta ishlatilganligi haqida xabar berishi mumkin, u so‘zning morfologik (kamroq sintaktik) xususiyatini berishi mumkin. , va boshqalar.Sarlavhali so‘zning grammatik (morfologik va sintaktik) xususiyati so‘zning nutqning qaysi qismiga tegishli ekanligini, qanday fleksiya shakllariga ega ekanligini aniqlashga imkon beradi, bu so‘zning grammatik modelga ko‘ra shakllarni yaratishda istisnolarini qayd etadi va hokazo. Ba'zan lug‘at yozuvi so‘zning muvofiqligi haqida ma'lumotni o‘z ichiga oladi, so‘zning tilning boshqa so‘zlari bilan birikmalariga misollarni o‘z ichiga oladi, muvofiqlikka cheklovlar kiritadi va hokazo.Masalan, ensiklopedik lug‘atdagi lug‘at yozuvi sarlavhali so‘z (so‘z birikmasi) va biror narsa, hodisa yoki tushunchaning tavsifidan iborat. Ensiklopedik lug‘atning maqolalarida ko‘pincha chizmalar, fotosuratlar, diagrammalar, xaritalar qo‘llaniladi. Qoida tariqasida, maqola mavzu bo‘yicha tavsiya etilgan adabiyotlar ro‘yxati bilan yakunlanadi. saytdan olingan materialEtimologik lug‘atning lug‘at yozuvi bitta so‘zga yoki o‘zaro bog‘liq so‘zlarning uyasiga bag‘ishlangan. Sarlavhali so‘z o‘rniga maqola qayta tiklangan shakl bilan ochilishi mumkin (bu maxsus belgi bilan birga keladi). Muayyan so‘zning kelib chiqishi to‘g‘risida turli xil fikrlar bo‘lishi mumkinligi sababli, etimologik lug‘atning lug‘at yozuvi, qoida tariqasida, ushbu so‘zning etimologiyasi bo‘yicha eng muhim nuqtai nazarlarni sanab o‘tadi, eng ishonchliini ko‘rsatadi. lug‘at muallifining ko‘rinishi, etimologiyasi. Zamonaviy etimologik lug‘atlarning lug‘at yozuvi o‘zaro bog‘liq tillar, shevalar va onomastikalardan gugurtlarni o‘z ichiga oladi.So‘z yasovchi lug‘atning lug‘at yozuvi sarlavhali (hosil qiluvchi) so‘z bilan kiritiladi, turdosh so‘zlar uyasini tavsiflaydi va hosila so‘zlarning yasalish usulini ko‘rsatadi.Imo-ishoralar lug‘atida lug‘at yozuvi juda o‘ziga xos tarzda joylashtirilgan.Izlagan narsangizni topa olmadingizmi?
XULOSA

Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, o’zini madaniyatli sanaydigan har bir odam ona tilini puxta bilishi kerak. O’z tilingda aytilgan narsani tushunmay turish juda uyatli holat. Xo’sh, tilni yaxshi bilish uchun nima qilish kerak? Buning uchun birinchi navbatda lug’at boyligimiz ko’p bo’lishi kerak. Lug’at boyligi biz biladigan so’zlar jamlanmasidir. Demak, ko’p so’z bilishimiz zarur.Lug’at boyligimizdagi so’zlar ikki xil bo’ladi: faol va kam qo’llanadigan. Faol so’zlar biz og’zaki va yozma nutqda ishlatadigan so’zlardir. Kam qo’llanadigan lug’at esa biz u yoki bu darajada tushunadigan, ma’nosini to’liq bilmaydigan, nutqda qo’llamaydigan so’zlardir.Lug’at boyligi ko’p bo’lgan odam til tovlanishlarini, uning o’ziga xosligini, ohangini, ma’no nozikliklarini ham yaxshi bilsa, yurakdan his qila olsa, chinakam til bilimdoniga aylanadi.

Kurs ishimiz davomida quydagilarni o‘z oldimizga maqsad qilib qo‘ydik:

1. 
   O‘zbek va rus tillaridagi lug‘at tarkibini yanada chuqurroq o‘rganish
   
2. 
   Rus tillaridagi lug‘at tarkibini o‘zbek tilining lug‘at tarkibi bilan solishtirgan xolda o‘rganish
   
3. 
   O‘zbek va rus tillaridagi lug‘at tarkibi sistemasining bayon etilgan materiali alohida-alohida qiyoslanishini
   
4. 
   O‘zbek va rus tillarining lug‘aviy tarkibini qiyoslab o‘rganish
   

O‘zbek va rus tillaridagi lug‘at tarkibi murakkabliklarini hisobga olib yangiliklar zamonaviy usul va metodlardan foydalanishga harakat qildik. Bu kurs ishimizda umumta’lim, maktablari, akademik litsey, Oliy o‘quv yurtlarida foydalansa bo‘ladi. murakkabliklarini hisobga olib yangiliklar zamonaviy usul va metodlardan foydalanishga harakat qildik. Bu kurs ishimizda umumta’lim, maktablari, akademik litsey, Oliy o‘quv yurtlarida foydalansa bo‘ladi. So‘zni qanchalik sodda ta'riflasangiz, shuncha yaxshi, shuning uchun siz ushbu so‘z sizning tilingizda gapirishni o‘rganayotgan odamga tushuntirishga harakat qilayotganingizni tasavvur qilishga harakat qiling. Ta'riflovchi so‘zlarni ishlatishdan saqlaning, bu so‘zning o‘zidan ham qiyinroq bo‘ladi, agar siz ularning ma'nosini tushuntirishga harakat qilmasangiz. Ta'riflanayotgan so‘zning sinonimlari (o‘xshash ma'noli so‘zlar) va antonimlar (qarama-qarshi ma'noli so‘zlar) nima ekanligini o‘ylab ko‘ring. Ulardan ba'zilari, agar ular o‘sha yerga to‘g‘ri kelsa, lug‘at yozuvingizga tushishi mumkin. O‘zbek tilining lug‘at tarkibi juda boy. Uning leksik qatlamlarida umumturkiy, o‘zbek tilining o‘ziga xos, forscha-tojikcha, arabcha, ruscha va rus tili orqali boshqa tillardan o‘zlashgan so‘zlar ham mavjud. O‘zlashgan so‘zlar ham allaqachonlar o‘zbek tilining lug‘at boyligiga aylanib ketgan. Biz o‘zbek tilining lug‘at boyligini qunt bilan o‘rganishimiz, adabiy til me’yorlariga qat’iy rioya etishimiz lozim.