Акрам исмоилов

Сунъий нафас олдириш жароҳатланган кишини ток таъсиридан 
қутқазиб олиш, унинг ҳолатини аниқлаш биланоқ бошланиши керак. 
Сунъий нафас олдириш "Оғиздан оғизга" деб аталувчи усул билан, яъни 
ёрдам кўрсатувчи киши ўз ўпкасини ҳавога тўлдириб, жароҳатланган 
киши оғзи орқали унинг ўпкасига ҳавони ҳайдайди. Одам ўпкасидан чиқкан 
ҳаво, иккинчи одам ўпкаси ишлаши учун етарли миқдорда кислородга эга 
бўлиши аниқланган. Бу усулда жароҳатланган киши чалқанча ётқизилади, 
оғзи очиб тозаланади, ҳаво ўтиш йўлини очиш учун бошини бир қўли билан 
пешона аралаш кўтарилади, иккинчи қўл билан даҳанидан тортиб, 
даҳанини бўйни билан тахминан бир чизиққа келтирилади (10.1. -расм). 
Шундан кейин кўкрак қафасини тўлдириб нафас олиб, куч билан бу ҳавони 
жароҳатланган киши оғзи орқали пуфланади. Бунда ёрдам кўрсатаёгган 
киши оғзи билан, жароҳатланган кишининг оғзи бутунлай беркитилади ва 
юзи ёки панжалари ёрдамида унинг бурнини беркитиш керак бўлади(10.2. 
-расм). Шундан кейин ёрдам кўрсатувчи бошини кўтариб, яна ўпкасини 
ҳавога тўлдиради. Бу вақтда жароҳатланган киши камкуч ҳолда нафас 
чиқаради. 
Бир дақиқа вақтда тахминан 10—12 марта пуфлашни дока, 
дастрўмол ва кувурчасимон асбаб орқали ҳам бажариш мумкин. Агар 
жароҳатланган киши мустақил нафас олишни тиклаган тақдирда ҳам, 
сунъий нафас олдиришни бемор ўзига келгунча давом эттирилади. 
Юракни ташқаридан массаж қилиш. Жароҳатланган киши 
организмидаги қон айланишни сунъий равишда тиклаб туриш мақсадида 
амалга оширилади. Қорин бўшлиғидан кўкрак қафасига ўтгандан кейин 2 
бармоқ юқоридан тана уқаланиб (массаж) қилинадиган жойни белгилаб, 
қўлни бир-бири устига туғри бурчак шаклида қўйиб, жароҳатланган 
кишининг кўкрак қафаси тана оғирлиги билан 15—25 кг миқдордаги куч 
билан босилади. 
Босиш секундига 1 марта кескин куч билан бўлиши керак. Бунда 
кўкрак қафаси ичкарига қараб 3—4 см пасайиши керак ва бу юрак уриши 
ҳаракатига мослаб давом эттирилади. 

---

109 
10.2. расм. Сунъий нафас бериш усуллари. 
Танани уқалаш орқали сунъий нафас олдириш биргаликда олиб 
борилиши керак. Агар ёрдам кўрсатаёган киши бир ўзи бўлса, ҳар икки 
марта пуфлагандан кейин 15 марта кўкрак қафасини босиши керак. 
Жароҳатланган кишининг юрак уриши мустақил бўлганлигини унинг 
пульсини текшириб билинади. Бунинг учун юқоридаги вазифаларни 2—3 
секундга тўхтатиб, томир уриши санаб кўрилади.